Astronomik birlikni aniqlash (Quyosh paralaksi)

Astronomik birlikni aniqlash (Quyosh paralaksi) Agar yerning radiusi va Quyoshning gorizontal paralaksi ma'lum bo'lsa (11.13) formuladan yerning Quyoshdan o'rtacha masofasi, astronomik birlik kattaligini topish mumkin. Astronomik birlikni o'lchash aniqligi to' paralaksini topish aniqligiga bog'liq bo'ladi. Yuqorida aytilgan metoddan foydalanib aniqlangan Quyosh paralaksini xatosi katta bo'ladi, bu xato birinchidan Quyoshning yerdan uzoq masofada joylashganligiga bog'liq bo'lsa, ikkinchidan Quyosh nuri ta'siri ostida asboblarni isitilishiga bog'liq bo'ladi. Shuning uchun Quyosh paralaksi teskari yo'l bilan, yerga, Quyoshga nisbatan yaqinroq keluvchi sayyora paralaksini o'lchash yo'li bilan o'lchanadi. XX asrgacha buning uchun Mars sayyorasining buyuk qarama-qarshi turish paytidan foydalanilgan. Mars buyuk qarama-qarshi turish paytida yerga 55 mln km masofada bo'ladi. Qarama-qarshi turish payti buyuk deyiladi. agar bu paytda sayyora orbitasining perigeliy nuqtasi yaqinida bulsa Marsning oxirgi buyuk qarama-qarshi turish holati I988 yili kuzatilgan. Faraz qilamizki sayyora buyuk qarama-qarshi turish vaqtida, T-yer Q- Quyosh va M - sayyora bir to'g'ri chiziq ustida joylashsin. Yerdan Quyoshgacha masofa .b. - ga teng bo'lsin, sayyora esa perigeliy nuqtasida masofada turgan bo'lsin. Bunda a - Mars orbitasining katta yarim o'qi, ekssentrisiteti, R0 - Quyoshning gorizontal ekvatorial paralaksi, R - sayyoraniki, - sayyoraning geosentrik masofasi, R0-yer ekvatorial radiusi. U holda rasmdan bo'lib, Topilgan formulalarni o'ng tomonlarini o'zaro tenglashtirib sinuslarni burchaklarini o'zlari bilan almashtirib quyidagini hosil qilamiz: sayyoralar harakati nazariyasidan, Kepler uchinchi qonunidan foydalangan holda topiladi. Sayyoraning ekssentrisiteti va paralaksi kuzatishlardan topiladi. 1898 yidda Eros kichik sayyorasi ochilgan bu sayyora o'zining buyuk qarama-qarshi turishida Marsga ko'ra yerga 25 marta yaqin keladi, Erosni kuzatishdan foydalanib bir necha marotiba a.b. ning qiymati topilgan. ...