Koinot va olam haqida umumiy tushuncha

Koinot-Olam haqidaumumiy tushuncha MAQSAD: Mavzu mazmuni orqali Olamning tuzilishi, tarkibi,unda ketadigan qonuniyatlar va Yer-Koinotning bir qismi ekanligi, hamda Yerimizdagi hodisa va jarayonlar Olamdagi osmon jismlari Катта укитувчи Рахматиллаев А.И bilan bogliqligini tushuntirish USLUBIY JIHOZLAR VA FOYDALANILADIGAN ADABIYoTLAR. Dastur, ishchi dastur, taqvim reja, yulduzlar osmoni kartasi, globuslar, yarim sharlar tabiiy kartasi, ma'lumotli jadvallar. Adabiyotlar ruyhati berilgan Reja Koinot-Olamningumumiy tuzilishi va tarkibi Yulduzlarning tuzilishi, tarkibi va hossalari Galaktika, Bizning Galaktika va Metagalaktika haqida Kosmosniurganish vauzlashtirish Bizning Yer Koinotning bir zarrasi, Quyosh tizimidagi sayyoradir. Koinot juda murakkab tuzilishga ega.uning asosiy qismi yulduzlarning fazoviy tizimidan iboratdir. Hozirgi vaqtda Yerda turib zamonaviy astronomik asboblar orkali (teleskop va fotografiya; astrograf, fotoelektrik fotomer, radiolakatsiya, spektral analiz va boshqalar) Quyoshdan Yergacha bulgan masofaga (1500km) nisbatan 3 ming milliard martauzoklikdagi koinotning ma'lum kismini kura olamiz. Koinotning «kuringuvchi» qismi asosan vodoroddan (80%) va geliydan (18%), qolgani qisman boshqa elementlardan tuzilgan. Koinotning asosiy massasi (98%) yulduzlarda tuplangan bŏlib,ular ionlashgan issiq gaz-plazmadan iboratdir. Kupchilik yulduzlar yuldoshli (planeta) tizimdan iborat bŏlib, biroq, yuldoshlarning massasi Koinot materiyasiumumiy massasining faqatgina 0,1% ni tashkil etadi. Yulduzlar oraligidagi muhit siyraklashgan gaz va mayda changlardan iborat bqlib,ular ayrim joylarda gigant «bulutlar»ni gaz va changli tumanliklarni vujudga keltirgan. Yulduzlararo bushliqda hamma yunalish buyicha zaryadlangan zarralar-kosmik nurlar harakat qiladi. Koinotdagi kosmik ob'ektlar doimo harakatda bŏlib,ular gravitatsion, magnit va elektrik kuchlar (maydon) orqali boglanganlar. Yulduzlar-huddi Quyosh kabi, kizigan gazlardan iborat sharsimon osmon jismidir. Oddiy kuz bilan 3500ga yaqin yulduzni, zamonaviy teleskoplar orqali esa yulduzlarning chegaralanmagan sonini kurish mumkin. Hozir astronomlarga yulduzlarning 88 turkumi ma'lum.ularni yulduzlarning ŏziga hos joylashishiga qarab, yulduz kartalaridan foydalangan holda belgilaydilar. Yulduzlarning nomlari qadimdan saqlanib kelinmoqda. Masalan, Sunbulla, Aravakash, Savr yoki grek afsonalari bilan boglik bulgan:- Andromeda, Persey, Pegas va h.s. Hozirgi vaktda astronomlar birnecha mln. yulduzlarning turish vaziyatlarini va ravshanliklarini aniqlaganlar vaular buyicha kataloglar tuzganlar. Yulduzlar Yermizdan juda katta olis masofada turadilar. Agarda Quyoshdan Yergacha bŏlgan oralik masofani yoruglik 8 minutu 20 sekundda bosib ŏtsa,u holda Yerga yakin bulgan Tsentavr turkumidagi Proksima yulduzidan yoruglik Yerga 4 yilu 3 oyda etib keladi. Boshka yulduzlardan esa yanada kechrok ya'ni yuz million va hatto bir necha milliard yildan sung yoruglik Yerimizga etib kelar ekan. Kuyoshning «chekkasi»da 15 yoruglik yili radiusida fakat 43 ta yulduz borligi aniklangan. Quyosh sistemasi (tizimi) juda katta yulduzlar tizimini tashkil etgan Galaktikaga (Bizning Galaktika) kiradi. Tungi ochik havoda Galaktikamizdagi yulduzlarning juda katta tuplamini kuramiz.uni «Samon yuli» deb nomlanadi. «Samon yulida»gi yulduzlar-bizning (juda yassi) Galaktikamizning asosiy kismidir. «Samon yuli» - osmonda bizga kurinib turgan yulduzlarning ravshan halkasidir. ...