Koinotning tuzulishi va evolyusiya

Koinotning tuzulishi va evolyusiya. Bizni o'rab olgan koinotn ing tuzilishini aniqlab olguncha fan uzoq yo'lni bosib o'tdi.Faqat xx asrni boshlarida kelib,osmonda ko'rinadigan hamma yulduzlar birgalikda aloyida yulda yulduz sistemasining galaktikani tashkil etilishi uzil kesil isbotlanadi.Ingliz olimi Vilyam Gershil (1739-1822) birinchi bo'lib osmonning turli soha larda tanlangan bir xil kichik uchistkalaridan yulduzlarni sanash orqali yulduzlar olmini tuzilishi haqidagi masalasini h a l qilishni to'g'ri yolni ko'rsatadi. Butun osmonni belbog' kabi o'raydigan yorug' tasma -Somon yolidagi byuldualar bizning yulduz sistemamiz -Galaktikamizning asosiy qismibi tashkil qilishi asta - sekin aniqlabn beradi.Somon yo'li bizning osmoning katta aylanasi bo'lab joylashgandek ko'ringanidek biz (Quyosh sistemasi) uning galaktik tekislik deb atalabigan tekisligiga yaqin joylashganimiz malum bo'ladi :Perpendikulyar yo'nalishda yulduzlarni zichligini tez kamayadi binobarin buyo'nalishda Galaktik uncha uzoqqa cho'zilmaydi. Somon yo'lining kuzatiladigan strukturasini qisman yulduzlar haqiqiy joylashishlariga hosil qilsa qisman Somon yo'lining bazi joylarida bu yulduz larni to'sib turgan kosmik chong bulutlar hosil bo'ladu. Bunday ko'ra bulutlar dan birini O QQUSH turkimining DINEV yulduzi yaqinida ko'rish mumkin. Somon yo'li 2-- tarmoqqa ajraladi xuddi shu janubuy yarim sharidi yana ular birlashadi.Bunday ajralish tuyulma hol bo'lib,u Somon yo'lini eng ravshan joylarning qismlari jumladan Asrab va Qavs turkumlarida tigishli kosmik changlar to'dasi tufayli shunday ko'rinadi Bazan Somon yo'li -- bizning Galaktikamiz deb xato aytiladi.Somon yo'li - osmonda bizga ko'rinadigan va yulduzlarga tashkil topgan yo'rug' holda bo'lib ko'rinadi : Ko'pchilk yulduzlar Somon yyo;li bo'ylab joylashgan. Osmonda 21-yulduz kattaligicha bo'lgan barcha yulduzlarning soni hisoblab chiqilgan u 200ml rd tani tashkil qiladi, biroq bu bizning yulduz sistemamiz -Gallaktikamizdagi yulduzlarning bir qismi xolos. Galaktikamizning diametrini taxminan 30 00 parsik (pk) yoki 100 00 yorug'lik yoliga teng deb qabul qilish mumkin. Glaktika dagi yulduzlar zichligi asta -sekin kamayib, so'ngra yo'q bo'lib ketadi. Galaktika mizning markazida daametri 100-200 PK bo'lgan yulduzlarning ulkan zich to'lamdan tashkil topgan yadrosi joylashgan.Bu yadro bizdan qariub 100 PK(300 yorug'lik yili ) masofada joylashgan. Qavs yulduz turkumi tomonidan joylashgan.Galaktikamizdagi spiral tarmoqlarning shakli va aniq o'rni aniqlangancha yo'q. Yulduzlarning u yoki bu ketma -ketligi tegishli bo'lishi bilan ularning fazodagi Joylashihslari o'rtasidagi bog'lanish, yulduzlarning paydo bo'lishi vaqti va sharoitlarning farqinu aks ettiradi.Osmonga teleskopdan, bazi joylarga, hatto oddiy ko'z bilan qaraganda o'zaro tortishish kuchi bilan bo'g'langan yulduzlarning zich guruhlarni yoki yulduz to'dalarni ko'rish mumkin.Ikki xil- tarqoq va sharsimon yulduz to'dalari mavjud.Tarqoq to'dalar odatda konsentrasiyasi markazka tomon sezilarsiz ortib boradigan bosh ketma-ketlikdagi bir necha 10-100 ming yulduz va o'ta gigantlardan tashkil topgan bo'ladi. Sharsimon to'dalar bosh ketma -ketlikdagi bir necha 10yoki 100 ming yulduzlardan va qizil gigantlardan ...