Neptun orti obyektlarini o'rganish (bitiruv malakaviy ishi)

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA- MATEMATIKA FAKULTETI ASTRONOMIYA VA OPTIKA KAFEDRASI 5440300-Astronomiya ta'lim yo'nalishi bo'yicha bakalavr darajasini olish uchun Neptun orti obektlarini o'rganish mavzusida yozgan Ilmiy rahbar: Himoyaga tavsiya etilsin Fizika-matematika fakulteti dekani prof. 2014Yil Qarshi-2014 MUNDARIJA KIRISH…2 I BOB. Quyosh tizimidagi sayyoralarining ochilish tarixi6 1.1. Quyosh tizimi haqidagi umumiy ma'lumotlar (9 ta sayyora borligi, sayyoarlar haqidagi umumiy ma'lumotlar 3-4 ta jadvalda beriladi)6 1.2. Teleskop yordamida ochilgan sayyoralar (asteroidlar, Uran, Neptunning ochilishi)18 1.3. Plutonnig ochilish tarixi21 II. Neptun orti obektlarini o'rganish28 2.1. XX asr oxiri va XXI asr boshida astronomiya fanida qilingan buyuk kashfiyotlar (neptun orti obektlari, ekzosayyoralar, qora energiya va qora materiya) 2.2. Neptun orti obektlari vakillari44 2.3. Neptun orti obektlarining xarakteristikalari (yoki xususiyatlari)46 XULOSA ADIBIYOTLAR Kirish Hozirgi kunda barcha tabiiy fanlar kabi astrofizika fani fani ham jadal rivojlanayotgan fanlardan biridir. XX asrning oxiri XXI asrning boshlarida asrofizika sohasida 3 ta buyuk kashfiyot qilindi. Ushbu kashfiyotlardan biri-Neptun orti obektlarinini ochilishidir. Keyingi kashfiyotga galaktikamizdagi boshqa yulduzlar atrofidagi planetalar - ekzosayyoralarning ochilishi bo'ldi, uchinchi kashfiyot, deb qora energiya va qora materiyaning topilishini aytish mumkin. Hozirgi kunda quyosh tizimini jismlarini o'rganishda zamonaviy texnolo giyalar asosida ishlab chiqarilgan yorug'lik qabul qilgichlardan hamda oxirgi yillarda yaratilgan usullardan foydalanish tufayli talaygina yangi ob'ektlar ochildi. Yangi obyektlarning ochilishi Quyosh tizimi haqidagi tasavvurlarimizni butunlay o'zgartirib yubordi. Bundan tashqari, hozirgacha yechilmay kelgan ayrim fundamental muamolarga javob topish imkoniyatini yaratmoqda. Misol uchun, Neptunorti obyektlari va Oort bulutlariga tegishli osmon jismi vakillarining alohida-alohida guruhlarga taalluqli ekanligini aytib o'tishimiz mumkin. Shuning uchun ham, neptunorti obyektlarini o'rganish zamonaviy astrofizikaning eng dolzarb muammolaridan biri bo'lib qolmoqda. Ushbu obyektlar yaqindagina kashf etilgani sababli, hali ularning ko'plab parametrlari, ham xususiy, ham guruhiy qo'shimcha tadqiqotlar olib borishni talab etadi. Qadim zamonlardayoq, odamlar osmondagi qo'zgalmas yulduzlar orasida harakatlanuvchi obyektlarni payqab qolishgan. Keyinchalik ularni adashgan yulduzlar ma'nosini beruvchi sayyoralar, deb atasha boshlashgan. О'sha davrlarda har bir sayyorani ma'budlardan biriga о'xshatish rasm bо'lgan. Masalan, Qonsimon qizil Marsni bobilliklar о'lim ma'budi Nergal nomi bilan, yunonlar va rimliklar esa, tegishlicha, urush ma'budi Ares va Mars nomi bilan atashgan. Shunday qilib, bir necha ming yilliklar davomida odamlar beshta sayyoranigina bilishgan, xolos. Mana osmon gumbazida Yerdan uzoqligi tartibida joylashgan sayyoralar: Merkuriy, Venera, Mars, Yupiter va Saturin. Keyinchalik olamning geliomarkaziy tizimi qaror topganidan keyin Yer ham sayyoralar safiga kiritildi. Binobarin, sayyoralar soni oltitani tashkil etdi. 1781 yilda ingliz astronomii Vilyam Gershel yettinchi - Uran sayyorasini kashf etdi. 1846 yilda Neptun kashf etilgach sayyoralar soni ...