Planetalarning konfiguratsiyalari va ko'rinish shartlari. Planetalarning siderik va sinodik davrlari

Planetalarning konfiguratsiyalari va kyrinish shartlari Kuyosh atrofida harakatlanayotgan planetalarning yulduzlar fonidagi siljishlari harakatlanayotgan Yerdan kuzatilgani tufayli murakkab kyrinish kasb etadi. Planetalarning Yerdan karaganda, Kuyoshga nisbatan egallagan alohida vaziyatlari ularning konfiguratsiyalari deyiladi. Planetalardan ikkitasining konfiguratsiyasi bilan tanishaylik. 20-21-rasmlarda Kuyosh atrofida Yer bilan birga aylanayotgan ikkita planetaning orbitasi aks ettirilgan. Ulardan birining orbitasi ichki planetaga (orbitasi Yer orbitasining ichida joylashgan Merkuriy yoxud Veneraga) ikkinchisi esa, tashqi planetaga (orbitasi Yer orbitasidan tashqarida yotganiga) tegishlidir. Yerning rasmdagi vaziyatida ichki planeta egallagan 1- va 2- holatlar, planetaning Kuyosh bilan kyshilish holatlari deyilib, 1- kuyi kyshilish, 2- yuqori kyshilish deyiladi. Ichki planetaning Kuyoshdan sharq va g'arb tomonga maksimum uzoqlashgan holda kyrinishlari, uning 3- va 4- holatlariga elongatsiyalari deyiladi. Planeta 1-, 2- holatlarda Kuyosh shafagiga kymilib kyrinmaydi, yani uning kyrinmaydigan davri byladi. Agar ichki planeta 3- holatda bylsa, u Kuyoshdan sharq tomonda undan eng katta burchak masofada bylganidan kechkurun Kuyosh botgach osmonning g'arb tomonida gorizontdan ancha balandda yaxshi kyrinadi. Aksincha 4- holatda, yani Kuyoshdan g'arb tomonda bylsa, u erta tongda Kuyosh chiqishidan oldin sharq tomonda kyrinadi. tashqi planetaga tegishli 5-holat xam kyshilish (yani Kuyosh bilan kyshilish), 6- holat esa qarama-qarshi turishi (yani Kuyosh bilan qarama-qarshi turish) deyiladi. Bu holatda planeta Kuyidan 1800 li bylgan masofa joylashadi. tashqi planeta 5-holatda Kuyosh bilan kyshilib, yzining Yerdagi kuzatuvchiga kyrinmaydigan davrini ytayotgan byladi, b-holatda esa, Kuyoshga qarama-qarshi turganidan, Kuyosh botishi bilan planeta sharq tomonda gorizontdan kytariladi va butun tun davomida uni kuzatish mumkin byladi. Planetalarning siderik va sinodik davrlari Planetaning siderik davri (Tpl) deb, uning Kuyosh atrofida malum bir yulduzga nisbatan tyla aylanib chiqishi uchun ketgan vaqtga aytiladi. Planetaning sinodik davri (S) deb, uning bir xil konfiguratsion vaziyatlarining, yani planetaning Kuyosh va Yerga nisbatan kabul qilingan malum vaziyatlarining (20-21-rasmlar, planetalarning kyshilishi, elongatsiyalari, va qarama-qarshi turishlari) biridan ikki marta ketma-ket ytishi uchun zarur bylgan vaqt oraligiga aytiladi. Planetaning sinodik davri S Yerning harakati bilan bog'liq bylib, Yerning siderik davri Tpl va planetaning siderik davri T bilan kuyidagicha bog'liq: , ichki planetalar uchun yoki , tashqi planetalar uchun. ...