Triangulyasiya metodi. Yerning o'lchami va formasi

Triangulyatsiya metodi. Yerning ylchami va formasi Bu usulning mohiyati shundan iboratki, uzunligining aniklanishi talab etilgan AV - Yer meridiani yoyining xar ikkala tomonida bir - biridan 30-40 km uzoqlikda bir necha G, D, E, F kabi nuqtalar tanlanadi ( rasm) Bu nuqtalarda balanligi birnecha yn metrga etadigan geodezik signallar o'rganilib, ularning ixtiyori biridan karalganda, kamida kolgan ikkitasi kyrinadigan qilib kuriladi. Juda tekis sirtda joylashgan ixtiyoriy ikki geodezik signal orasidagi masofa (masalan AS) maxsus shkalalangan lenta yordamida aniq ylchab olinadi va u bazis deb yuritiladi. Bazis uzunligini ylchashning anikligi juda yuqori bylib, 10 kilometrga 2 mm ni tashkil qiladi. Syngra teodolitni ketma - ket C, D, E, F . . . nuqtalarda joylashgan geodezik signallar tepasidagi kuzatish maydonchalariga yrnatib, ACD, CDE, DEF, . . . burchaklar o'lchab olinadi. Syngra ACD uchburchagida AC bazisning uzunligiga va xar uchala burchagiga kyra AD va CD tomonlarini hisoblab topish mumkin, keyin CDE uchburchakning malum CD tomoni va xamma ichki burchaklariga kyra CE va ED tomonlarini topish mumkin va xokazo. Shuni aytish kerakki bu hisoblashlarda yasatilgan uchburchaklar -sferik uchburchaklar ekanligi etiborga olinishi zarur. oqibatda ACEGB va ADFB sinik chiziqlarning uzunliklarini aniqlash mumkin. Bu sinik chiziqlarning AB meridian yoyiga proyeksiyalab, bazis yo'nalishining azimutiga tayangan holda AB yoy uzunligi l ni topish mumkin. Triangulyatsiya metodi Yer meridiani yoyini ylchash uchun birinchi marta Gollandiyada 1615 yilda Snellus tomonidan kyllanildi. Malum bylishicha, uning 10 li yoyining uzunligi xamma yerda bir xil bylmay, ekvator yaqinida 110,6 km bylgani holda, Yer kutbi zonasida 11,7 km ni tashkil kilar ekan. Binobarin, Yerning formasi shardan farq qilib, sferoid formada ekanligi aniklandi. sobiq ittifoqda Yer sferoidini aniq ylchashlar F.N.Krasovskiy va A.A.Izotovlar tomonidan 1940 yilda bajarildi. Ularning aniklashicha sferoid katta yarim ykining uzunligi esa = 6356,86 km ni tashkil etdi. Yerning kyrinishda hisoblanadigan ankligi chikdi. Oxirgi yillarning ynlab ylchashlariga kyra xalqaro astronomik ittifoq 1964 yilda Yer sferoidi uchun quyidagi ma'lumotlarni kabul kildi: = 6378,16 km; = 6356,78 km; = 1: 298,25 ...