Koinot tarkibi va joylashish tartibi

Koinot tarkibi va joylashish tartibi Reja: Koinot olami Oy haqidagi umumiy ma'lumot Oy fazalari Sidirik va sinoidik oylar orasidagi farq Quyosh tutilishi Quyoshning to'liq tutilishi Quyoshning qisman tutilishi Oy tutilishi KOINOT OLAMI Koinot tuzilishi haqidagi tasavvurlarini astranomiya fani o'rgatadi. Bu fan koinotdagi jismlari, ularning tuzilishi, tabiatini, o'zaro ta'sir sistemalarining harakati va uning rivojlanishining obyektiv qonunlarini o'rganadi. Astronomiya yunoncha «astro» (yoritgich) nomi (qonun ) degan so'zlardan kelib chiqqan.Xuddi shu koinot jismlaridan Quyosh va Oy haqida to'xtalamiz . Oy haqidagi umumiy ma'lumot Yerning tabiat yagona yo'ldoshi Oy bo'lib, Oy ning massasi Yerning massasidan taxminan 814 marta kichik. Diametri 4 marta kichik Yerdan Oygacha bo'lgan masofa ga teng . Oyning o'rtacha zichligi 3,3 .103 kmm 3 Oyda havo va suvning yo'qligi sababli Yer atmosferadagisi kabi hodisalar kuzatilmaydi. Oyning o'z o'qi atrofidagi aylanish davrida barobar bo'lgani uchun kecha bilan kunduz xaftadan davom etadi. Kunduz kunlari taxminan 120o S bo'lsa, ulardan gaz va tog' jinslar chiqib turadi. Oy fazalari Oy Yer atrofida aylanish davrida Yerdan Oy turli xil ko'rinishda bo'ladi. Bunga Oy fazalari deyiladi. Oy Yer atrofida aylanish vaqti Oy o'zining qorong'u tarafi bilan ko'rib koladi. Bu Oy yangi oy deyiladi. Aslida yangi oyni xech kim ko'ra olmaydi. 2-3 kundan keyin o'roq shaklini oladi, 4-5 kundan keyin esa u 90 o keladi, u esa birinchi chorak deyiladi. Taxminan 14-15 kundan keyin esa to'ladi, bu Oy to'lin oy deyiladi. Keyin aylanish vaqtida Oy yana qisqarib, yana yangi oy shakliga keladi. Bu davr 1 oy vaqt ketadi. Sidirik va sinoidik oylar orasidagi farq Oyning Yer atrofida yulduzlarga nisbatan aylanish davri sidrik oy deyiladi. U 27,3 sutkaga teng. Sinoidik oy o'tgan vaqtida u 29,531 kunga yaqin. Quyosh tutilishi Oy Yerning atrofida aylanayotgan vaqtda Quyosh nuri Oy bilan to'silib qoladi. Natijada Quyosh tutilishi sodir bo'ladi. Quyoshning to'liq tutilishi Quyoshning qisman tutilishi Oy tutilishi Quyosh bilan Oy o'rtasiga Yer tushib qolsa, Oy Yerning soyasiga kirgan bo'lib, Quyo sh nurini bevosita ololmaydi. Bundan Quyosh nurining qizil qismi Yer atmosferasidan qaytgan vaqtda Oyning qizil nurlari bilan yoritadi, natijada Oy tutiladi. -- Asteroid bilan to'qnashuv: uydirma va haqiqat Kattaligi 10 metrdan kam bo'lgan osmon jismi - meteorit Yer atmosferasiga kirgach, o'z tezligini keskin kamaytiradi va Yerga tushganda o'z kattaligiga teng maydonga zarar etkazishi mumkin. Agar meteorit kattaligi 30- atrofida bo'lsa, etkazadigan zarari ancha ortadi. U Tungus meteoriti kabi atmosferaning yuqori qatlamlarida portlaydi yoki Yerga urilib, krater hosil qiladi va bir necha o'n, hattoki, yuzlab kvadrat kilometr maydonga talafot etkazadi. Bunday meteoritning portlash paytidagi ...