Markaziy maydonda jismning harakati. Chegaralanmagan ikki jism masalasi. Jismning ta'sir sferasi va harakat traektoriyalarini nisbatan hisoblash metodi

Markaziy maydonda jismning harakati. Chegaralanmagan ikki jism masalasi. Jismning ta'sir sferasi va harakat traektoriyalarini nisbatan hisoblash metodi. tortishish markaziy maydonida jismning harakati. Reja: 1. To'gri chiziqli harakat. 2. Elliptik traektoriya bo'yicha harakat 3. Parobolik traektoriya bo'yicha harakati. 4. Giperbolaliq traektoriyalar. 5. Parabolik va giperbolik traektoriyalar bo'yicha harakat. 6. Chegaralanmagan ikki jism masalasi. 7. Jismning ta'sir sferalari. 8. Traektoriyalarni nisbatan hisoblash usuli. Markaziy maydonda kuzatiladigan KA harakat traektoriyalarini to'rt guruhga ajiratish mumkin: 1.To'gri chiziqli harakat. Agar jismning boshlang'ich tezligi nolga teng bo'lsa, u markaziy maydon beruvchi jism markazi tomon tik uchadi. Jismning boshlang'ich tezligi markazga yoki unga qarama-qarshi tomonga (radial) yunalganda ham uning harakati to'g'ri chiziq bo'yicha kuzatiladi. Boshqa hamma xollarda jismning to'g'ri chiziq bo'yicha harakatlanishi kuzatilmaydi. 2. Elliptik traektoriya bo'yicha harakat. Agar KA ning boshlang'ich tezligi radial tezlanishdan farq qilsa, u holda uning harakat traektoriyasi, uning tortishishi natiyjasidan, albatta egiladi. Bunda uning yo'li har doim boshlang'ich tezlik va Yer markazi orqali o'tuvchi tekislikda yotadi. Agar KA ning boshlang'ich tezligi, Yerning massasi va radiusi bilan bog'liq tezlikning belgili miqdoridan oshmaydi, uning traektoriyasi ellipsni beradi(1-rasm). Bu ellips tortishish osmon jismsining yuzpsini kesib o'tmasa, KA bu jismning sun'iy yuldoshiga, osmon jismi markazi bo'lsa, ellips fokuslaridan biriga aylanadi. Ellipsning fokuslari deb shunday nuqtalariga aytiladi, bu nuqtalar bilan ellipsning ixtiyoriy nuqtasining tutashturuvchi kesindilar yig'indisi o'zgarmas bo'ladi. Ellipsning har ikki fokusi orqali o'tgan o'qi, uning katta o'qi deyiladi. qatta o'qning yarimi- katta yarim o'q deyiladi, yuldoshning osmon jismidan o'rtacha uzoqligi deyilib a bilan belgilanadi. Ixtiyoriy momentda yuldoshning tezligi v va tortish markazidan uzoqligi r va ellipsning katta yarim o'qi a bilan qo'yidagicha bog'langan: V2=K(2r -1a) (1) Tortishish markaziy maydonida ellips bo'yicha harakatlanayotgan jismning davri T bo'lsa, u bilan ellipsning katta yarim o'qi a orasidagi qo'yidagi nisbatdan topiladi. T2a4=322GM yoki T2=322a4K Bu yerdan aylanish davri T: T=22a42√K (2) bo'ladi. Fokuslar orasidagi oraliqning katta o'q uzunligiga nisbati ellipsning eksintrisitetti deyiladi, u 1-rasdan: e=OF1a=OF2a yoki e= (4) ifodalari topiladi. yuqoridagi formulalardan KA ning boshlang'ich tezligi qancha katta bo'lsa, orbitaning katta yarim o'qida shunchalik katta bo'lishi, shuningdek, davri ham ortishi malum bo'ladi. Markaziy maydondan eng kichik va eng katta masofadagi ellips nuqtalari (1-rasmda P va A nuqtalari) mos ravishda, peritsentr va apotsentr deb ataladi. Agar tortuvchi jism Yer bo'lsa, o' nuqtalar perigey va apogey deb, Quyosh bo'lsa, perigeliy va afeliy deyiladi. KA ning perigeydagi tezligi (vr) maksimum, apogeydegisi bulsa (va) minimum qiymatga ega bo'ladi. Bu ikki tezlik o'zaro qo'yidagicha bog'langan: Vprp=Vara=rkVkcosα (5) Bu tengliklarning har ikki tamonini m ge kupaytirsak, ...