Optik teleskoplar

KIRISH. Hozirgi kunda zamonaviy teleskoplarning optik tizimlari juda xilma-xil bo'lib ketdi. Dastlab Goliley tomonidan yaratilgan rebraktor optik tizimi bizga yaxshi ma'lum linzalardantashkil topgan.1668-yilda Wyuton tomonidan ko'zguli reblektr tizimi ishlab chiqildi ya'ni yaratildi. Bu ikkala teleskopning bir-biridan farqi optik sxemasida mujassamlashgan.Hozirgi kunda ishlab chiqarilayotgan teleskoplarning optik tizimlari ko'rsatib o'tilgan optik teleskoplarning tizimlaridan jiddiy farqlarga ega. Mavzuning dolzarbligi. Kundalik turmushda biz ko'proq reblektrlardan olingan ma'lumotlardan bohabar bo'lamiz. Aytmoqchimizki hozirgi zamonda ko'zguli teleskoplar ishlab chiqarish keng yo'lga qo'yildi. Linzali teleskoplar esa deyarli ishlab chiqarilmaydi. Buning asosiy sababi teleskoplarni ishlab chiqarish iqtisodiy texnik manbalarbilan bog'liq. Refraktorlarni tayyorlash nisbatan oson bo'lsada iqtisodiy tomondan juda qimmat bo'lib ketadi bunga asosiy sabab katta o'lchamdagi 1 jinsli linzalarni ishlab chiqarish yuqori texnologiyali ishlanmalar ishlab chiqarishga qaramasdan yasash juda murakkabligibilan bog'liq shu bilan birga ular ultrabinafsha to'lqinlarni yutib qolishi bilan ham cheklanganligi ko'rinadi. Ko'zguli optik sistemalar esa ishlab chiqarish nisbatan soddaroq arzonroq bo'lishi bilan yorug'lik nurlarini katta oralig'ida ishlay olish qobilyatiga egalar. Linzali sistemalarni ishlab chiqarishdan ko'ra bir oz arzonroq,to'g'ri o'ziga yarasha bu sistemalar xatoliklarga ega. Optik sistemalarni qisqacha qilib xatoliklarni sanab o'tadigan bo'lsak ularga misol sifatida har xil obereatsiyalar astegmatizim koma va hoka'zolarni kiritib o'tishimiz mumkin. Ushbu xatoliklardan qutulish maqsadida hattoki teleskoplar uchun maxsus qo'shimcha asbob uskunalar yaratilmoqda. Yuqoridagilar asosida mavzu dolzarbligini qo'shimcha asoslash ortiqcha bo'lishi mumkin. Mavzuning maqsadi va vazifasi. ushbu bitiruv malakaviy ishimning asosiy maqsadi optik tizimlarni tadqiq etish bo'yicha ilmiy manbalarni optik tizimlar bila tanishib chiqish ularni o'rnatiladigan mehanik qismlari misol uchun mantirofka bilan o'rganib chiqish,optic tizimlardagi xatoliklarni ilmiy asosda tahlil qilish orqali o'rganib bartaraf etish usullari bilan tanishib chiqishdan iboratdir. Misol uchun optik tizimdagi sferik operatsiyalar ko'zgudan qytgan nurlarni focus nuqtada yig'ilishi bilan bog'liqligini yaxshi bilamiz,aytmoqchimizki optik tizimlarning shunga o'xshash xatoliklarini manbalarini yaxshi tushunamiz ammo ularni bartaraf etish juda murakkabdir. Shuning uchun ham bitiruv malakaviy ishimning maqsadi yuqoridagilarga asoslangan vazifasi to'plangan ma'lumotlarni tahlil qilishdan umumiy usullarini jamoalashtirish orqali Respublikamizdagi optik oser va toriyalarga yo'riqnomalar tayyorlashning asosini yaratish vazifasi qo'yilgan. Optik tizimlarni o'rganish optik qonun -qoidalar asosida bunda texnik yechimlarga tayangan holda olib borildi. Har bir foydalanilgan usul matematik, brik va mehanik asoslangan-isbotlangan ishlanmalarga asoslangan holda olib borildi.Biz asosan matematikaning geometriya kursidagi ilmiy atama va usullardan foydalandik. Ilmiyligi va ahamiyati. Bitiruv malakaviy ishimning amaliy ahamiyatiga to'xtaladigan bo'lsak biz hozircha faqatgina ma'lumotlar dan albatta kelgusida bajarilganishlarda poydevor qo'ydik,bundan kelib chiqib to'plangan ma'lumotlardan kollejlarda o'qitish tizimidan bemalol foydalanish mumkin. Shu bilan birga yozgi amaliyot davrida optik teleskoplardan foydalanilganda paydo bo'ladigan xatoliklarni shu bitiruv malakaviy ishim natijalariga ko'ra ...