Spektrograflar

Spektrograflar Reja: 1. Prizmali spektrograflar 2. Difraksion panjarali spektrograflar 3. Dispersiya egriligi. Spektrograflar osmon jismlariga tegishli spektrlarni olib, bu spektrlarni analiz yordamida mazkur osmon jismlarini fizik tabiatini irganadi. Prizmali spektrograflar dispersiyalovchi optik asbob rolini prizma bajaradi.Spektrografni tuzilishi =uyidagicha : S tekislikni fo=al tekisligida yotuvchi ni=ta bilib, bu tir=ish shisoblanadi.Tir=ishda L1 linzaga tushayotgan nurlar AV yon =irrasiga parallel yinaltiriladi. S esa L linzani fo=usi biladi. Bu yerda A1 kolimator, A2 kamera linza.Rasmda tasvir monoxromatik nur bilan yasalgan bilib a va v tir=ishga tushayotgan nur bilsa bu sholda inga tegishli monoxromatik nurlar til=in uzunlimklariga kira a1;v1 tasvirni uning yoki chap tomonida uzluksiz spektr paydo biladi. AMN tekislik dispersiya tekisligi deyiladi. Щar bir spektrograf uchun sxarakterlovchi kattalik dispersiya kattaligi bilib, u spektr shosil bilgan kattalikda malum til=in uzunligi intervaliga =anday burchakka =anday uzunlikka tiri kelishini belgilaydi. Birinchi sholda esa burchagiy dispersiyasi , ikkinchtisi Chi=iy dispersiya deyiladi. Chizmadan yozamiz, demak, = i1 - r1 + i2 - r2 (1) bundan yozamiz (i1 - i1 + r1) + i2 - (i2 - r2) = A(2) r1 + r2 = A(21) ; (3) Chizmadagi burchakni yozsak: = i1 + i2 - A (4) d = di1 + di2 = 0 (5) (3)ifodani shar bir =irrasi uchun yozamiz. sini1 = n sinr1 cosi1 di1 = n cosr1 dr1 cosi2 di2 = n cosr2 dr2 (6) (2)ifodaning differensial kirinishini yozamiz: dA = dr1 + dr2 (7) Agar prizma A =irrasiga parallel i= atrofidan buriladigan bilsa, burilish burchagi mos ravishda izgarib boradi. Va malum muddatda minmumga erishadi. Bunday shart (5) da ifodalanadi.(6) da di1 = di2 = (8) dan foydalanib (8) ni yozish mumkin. va r ni i ifodalab cosi1 = cosi2= (9) Topilgan (9) ifodani (8) ga =iyamiz di1= di2= (10) (10) ifodani (5) ga olib borib =iyamiz. d1= (11) dA = dr1 + dr2 ifodadan foydalanib, (11) tenglamani koeffitsiyentlarini yangidan yoza olamiz. =(12) Demak, r1=r2=r va i1=i2=i deyish mumkin.(13) Eng katta dispersiyaga ega bilish uchun spektrograflarning burilish burchagi min bilishi talab etiladi. min bilganda (13) shart bajarilishi kerak biladi.Bunda, i= ; A ga biladi. i=(14) r= (15) (16) (14) ifodadan =uyidagini yoza olamiz. =2i-A (17) Demak, (18) dan yoza olamiz cosidi=dnsinr (19) (21) (22) Sindirish kirsatkichi til=in uzunligiga boli=ligi ravishda edi. Gortman formulasiga kira n=no+(23) Bu yerda n,c,0 lar igarmas biadi.(22) formula burilish burchagi, A sindirish burchagiga teng bilgan prizma uchun .Bu prizmani nur sindirish kirsatkichini sxarakterlaydi. (23) formula imperik formula bilib, optik mushit nur kirsatgichini til=in ...