Ulug'bek rasadxonasi va uning ochilishi

Ulug'bek rasadxonasi va uning ochilishi Ulug'bek rasadxonasi Samarqand arxetektura yodigorliklari ichida o'rta asr memorchilik san'atining eng nodir asarlaridan hisoblanib, o'z vakitida uning dongi sharqmamlakatlarining ma'rifat axli orasida juda keng tarkalgan edi. Mazkur rasadxonaning shuxirati aniq fanlar b¢yicha bilimlar xali beri diniy akidalar kishanidan ozod bo'lmagan Yevropagacha kirib bordi. Rasadxona asoschisi alloma Ulug'bek xvii asr mashxur polyak Astranomi Yan Geveliyning yulduzlari atlasida aks ettirilgan allegorik gravyuralarida, osmon xudosi Uraniya yonida -mashxur Ptolemey, al-Battoniy, Tixo Brage va Koperniklar katoridan urin oldi. Andijonga poezdda borib, sungra otlar sotib olmokchi va ular bilan Oloyga utmokchi bo'lishadi. Ush yo'li V. Vyatkinga yaxshi tanish edi,chunki u Ush res-tuzem maktabida o'qituvchi bo'lib ishlagan davrida,uezd boshqarmasining iltimosiga ko'ra, bir kancha ishlarni bajarish uchun tarjimon sifatida Oloyga uni bir necha bor taklif etishgan edi. U yillari V.Vyatkinga, Gulchiga va kuchmanchilarning otarlariga xam marta borishga to'g'ri kelgan edi. V.L. Vyatkin Abu Said Magzum bilan maslahatni bir joyga kuyib, Andijon poezdiga chiqishganda, kun peshinga yaqinlashgan edi. Vasiliy Levrentevich Abu said Magzumni zeriktirmaslik Uchun «Oloy kirolichasi»- mashxur Kurbonjon Dodxo haqida so'z ochadi. U taqdiri juda kizik kechgan ayol edi Kurbonjon Gulchili Mamatboy ismli kirgizning kizi bo'lib, yoshligidayok yuvosh kabilasidan bulgach unga turmushga uzatishadi. Birok eriga kungli bo'lmagan Kurbonjon tezda otasinikiga kaytib keladi. Bu davrda Gulchi voxasiga Xudoyorxon tomonidan hokim qilib Alibek Dodxo tayinlangan edi. Kunlarning birida Alibek Dodxo o'z voxasi buylab safarda yurib Kurbonjonga kuzi tushadi. Bek uni shu qadar sevib koladiki, natijada uni eridan butunlay ajratib, uziga xotinlikka oladi. Bu akilli va go'zal ayol keyinchalik o'z maslahatlari va yordami bilan Alibekni hayotda juda inok yashab, beshta ugilli bo'lishadi. Kukon xonlari tez-tez almashib turadigan, mamlakat galamisliklarga boy bir davrda, Alibakni zaharlashadi. Ktsrbonjon judolik azobida juda ko'p qiyinchiliklarni boshidan kechiradi va oxiri bolalarini olib o'z ona yurtiga kuchishga majbur bo'ladi. U Yaga-Chart degan joyga kuchib boradi. Donoligi va go'zalligi tufayli katta obru va etibor kozongan Kurbonjonni Xitoydan to Turkiyagacha tanimaydigan odam yuk edi, deb ta'riflashadi. Bu davrda xonliklar va tog yonbagirlari bekliklari Buxoro amiri kulida bo'lib, u Kurbonjanga kabilani boshqarish huquqini beradi va bunga tasdiklovchi Dodxo ( boshqaruvchi degan manoni beradi) yorligini yuboradi, Kukon xonligi keyinrok yana Xudoyor kuliga utgach, u Kurbonjonni xonlikka taklif etadi. suhbatda Kurbonjon Dodxo Xudoyorga donoligi va go'zalligi bilan juda yokib koladi va u bu ayolga berilgan Dodxo unvonini qayta tasdik qiladi. Kirgiz …. Abu Said biroz uziga kelgach,V.Vyatkin doktor Lebedovdan Olayga junash uchun ruxsat oladi vaular Olayga yul olishadi. Mexmonlar bir necha kun yul yurib 0, Olayga etib ...