Biologiya fanini o'rganish usullari. Tiriklikning xossalari

Biologiya fanini o'rganish usullari. Tiriklikni xossalari. Reja: hujayrani hrganish. Sitologiya fani va uning metodlari. hayotning hujayrasiz shakillari-viruslar xao'ida tushuncha. Hsimlik va hayvon hujayrasining tuzilishi. hujayraning organoidlari. Yadroning tuzilishi va vazifasi. Adabiyotlar. Grin. N., Staut. U., Teylor. D., «Biologiya tom 1» Moskva «Mir» 1990 god. str. 35-48. «Biologicheskiy ensiklopedicheskiy slovarp» Moskva «Sovetskaya ensiklopediya». 1986 god. Tshraqulov. Ye.X., Ьofurov. A.T., «Umumiy biologiya» Toshkent 1995 yil, 11-34 bet. A. T. Gafurov. Darvinizm T. : «Q=ituvchi», 1992. K. Villi. Biologiya. Perevod s angliyskogo izdaniya «Mir», M. : 1968. T. B. Gofman-Kadashnikov, D. F. Petrov. Biologiya bilan umumiy genetika. «Meditsina» T. : 1970 hujayralarni hrganuvchi fan sitologiya deb atalib, yunoncha sitos-hujayra, logos-fan demakdir. Sitologiya hujayraning tuzilishini, kimyoviy tarkibini, ularni bajaradigan vazifalarini, khpayishi va rivojlanishini, atrof muhit bilan munosabatlarini hrganadi. hujayrani hrganish mikroskopni kashf etilishi bilan bolio'dir. hozirgi yorulik mikroskopi oboektni 300 marta kattalashtirib beradi, elektron mikroskop esa 100ming, xatto million marta kattalashtirishga imkon beradi. Uning yordamida hujayraning yangi muhim tarkibiy o'ismlari hrganiladi. hozirgi vao'tda biokimyoviy yhl bilan hujayradagi mavjud moddalarning kimyoviy tarkibi va ularni joylanishi hrganish, ulptratsentrafugalar yordamida hujayra yadrosi, sitoplazmasi, organoidlarini ajratib olib hrganish, maxsus mikroasboblar yordamida hujayra yadrosini olib bosho'a hujayraga khchirish ishlarini amalga oshirish, hsimlik va hayvon hujayralarini maxsus ozio' muhitida sao'lab hstirish va uni kuzatish ishlarini olib borish mumkin. hayotning hujayrasiz shakillariga viruslar kiradi. Ular filtrlardan xam hta olganligi uchun filptirlanuvchi viruslar deyiladi. Uni virusologiya fani hrganadi. Viruslarning hlchami 20-30nm (namometrga) teng. (1nm mikrometrning mingdan bir o'ismi). Viruslar hujayra ichida yashaydigan parazitlar bhlib, hujayradan tasho'arida khpaya olmaydi. Ular nuklein kislotalar va oo'sil molekulalaridan tashkil topgan. Viruslarda fao'at bir xil nuklein kislota bhlib, ular irsiy xususiyatini sao'laydi. Ular parazitlardir. Viruslar xhjayin hujayrasi ichida khpayib keyin hujayra o'obii yorilib ular hujayra tasho'arisiga chio'adi va bosho'a solom hujayralar ichiga kiradi. Shunday o'ilib viruslar, hayvonlar, hsimliklar, bakteriyalarda (bakteriofaglarda) parazitlik o'ilib khp kasalliklarga sababchi bhladi. Odamlarda o'izamio', gripp, gepatit, poliomelit, chechak va bosho'a kasalliklarni keltirib chio'aradi. Xatto hsma (rak) kasalini xam viruslar keltirib chio'aradi. Bakteriya virusi (bakteriofaglardan) tif, vabo va bosho'a kasalliklarni davolashda o'hllaniladi. hayotning hujayraviy shakillari: hujayra hayotning xamma asosiy xususiyatlarini hzida namoyon o'iluvchi eng kichik tuzilma. hujayraviy tuzulishga khra prokariot va eukariot guruhlarga bhlinadi. Prokariotlarga bakteriyalar va khk-yashil suv htlari kiradi. Bakteriyalar 0,5-10mkm bhlib o'obio' va membrana bilan hralgan. Prokariotlarda yadro hrnida membranasiz nukleotid bhlib u bitta xromosomadan iborat. Xromosomasida ikki spiralli DNK molekulasi, oz mio'dorda oo'sil va RNK joylashgan. Bakteriyalar bhlinganda DNK va RNK xam ikki marta khpayadi. Ularda organoidlar xam rivojlangan. Ular ...