Birikkan holda belgilarning naslga o'tishi. Krossingover. Morgan tajribasi

Birikkan holda belgilarning naslga utishi. Krossingover. Morgan tajribasi. Reja. 1. Birikkan genlar haqida tushuncha. Belgilarning birikan holda naslga utishi. 2. Birikkan gen guruhlari va xromosomalar soni. 3. Genlar orasidagi masofani aniqlash. 4. Genlarning birikkan holatda bo'lishining buzilishi. Genlarning xromosomada joylashishi, ularning keyingi avlodlarga utish qonuniyatlarini birinchi bo'lib amerikalik olim T.G.Morgan (1866-1945) urganib, irsiyatning xromosoma nazariyasini yaratadi va bu Xizmatlari uchun Nobel mukofatiga sazovar buldi. Morgan va uning shogirdlari 1909-1911 yillarda Mendel qonunlarini xromosomalar asosida urganib belgilarning mustaqil taksimlanishi qonuniyatiga o'zgarishlar kiritish kerak degan xulosaga keladilar. Chunki genlar nasldan-naslga alohida-alohida holda utmasdan balki, birikkan holda yani guruh-guruh bo'lib utar ekan. Genlarning birikkan holda nasldan-naslga utishni Morgan drozofila (meva) pashshasida urgandi. Drozofila pashshasi tanasining kora rangda bo'lishini retsessiv gen-v,kul rang (normadagi rang) bo'lishini dominant gen-V, rudiment (kalta) kanotni retsessiv gen-v, uzun kanotni (normadagi kanot) - V gen yuzaga chikaradi. Kul rang tanali, uzun kanotli (VV VV) pashshalarni kora tanali, kalta kanotli (vv vv) pashshalari bilan chatishtirilganda birinchi avlod duragaylarining barchasi kul rang tanali uzun kanotli bo'ladi (Vv Vv). Morgan birinchi avlod duragaylari ichidan kul rang kalta kanotli (vv vv) urgochi pashshalar bilan chatishtirdi, yani tahlil qiluvchi chatishtirish o'tkazdi. Geterozigotali erkak (Vv Vv) pashshalarda genlarning erkin taksimlanishi tufayli 4 xil gametalar hosil bo'lib ularning tuxum hujayralar bilan kushilishdan keyin paydo bo'lgan duragaylarning nisbati kuyidagicha, yani 1:1:1:1 bo'lishi kerak edi. F1 vv vv x Vv Vv gametalar vv VV, Vv, vV, vv F2 Vv Vv Vv vv vv Vv vv vv kul rang kul rang kora tan- kora tan- tanli uzun tanli kalta li uzun li kalta kanot 25 % kanot 25 % kanot 25 % kanot 25 % Lekin Morgan bunday chatishtirishning oxirida 4 xil duragaylar urniga fakat 2 xilini, yani ota-ona belgilariga uxshagan kul rang uzun kanotli va kora kalta kanotli duragaylarni oldi. Bu chatishtirishda belgilardan kul rang bilan uzun kanot birikkan holda nasldan-naslga utishini kuzatish qiyin emas. Genlarning bunday birikkan holda nasdlan-naslga utishini shu genlarning bitta xromosomada joylashgandagina kuzatish mumkin. Masalan V, V genlari bitta xromosomada va shu xromosomaga gomologik bo'lgan ikkinchi xromosomada esa v,v genlar joylashgan. Bunday holda birinchi avlod duragaylari V,V geni bo'lgan bitta xromosomani otadan olsa v,v geni bo'lgan ikkinchi xromosomani esa onadan oladi. Tabiiyki bu ikkita gen hujayralarining bo'linish i paytida bitta xromosomada joylashganliklari uchun keyingi avlodlarga birgalikda utadi. Shuning uchun birinchi avlod duragaylari 4 xil emas, fakat 2 xil gameta hosil qiladi. Genlarning bunday birikishini tulik birikish deyiladi. Birikkan gen gruXlarining soni hujayradagi xromosomalar soni bilan aniklanadi ...