Genetik injeneriyasi va biotexnologiya

Gen injeneriyasi va biotexnologiya. Reja. 1. Biotexnologiya va hujayra injeneriyasi. 2. Tabiatda uchraydigan gen injenerligi. 3. Gen injeneriyasining vazifasi va uslublari. 4. Gen injeneriyasi yutuklari va uning qishloq xo'jaligida, meditsinadagi va sanoatdagi aXamiti. Molekulyar biologiya va genetika hozirgi vaqtda organizm irsiyatni maqsadga muvofik uzgartirish va sun'iy usulda yangi shakllar yaratish davriga kirdi. Shuning uchun bu yo'nalish meditsina, qishloq xo'jaligi va sanoatda katta ahamiyatga ega. hujayra injeneriyasi alohida ajratib olingan hujayralar, to'qima va protoplastlardan foydalanishga asoslanadi. hozirgi davrda o'simlik to'qimalarini sun'iy muhitda o'stirish alohida ahamiyat kasb etmokda, chunki ulardan biotexnologiyada foydalanish mumkin. Bu usulni biotexnologiyadagi ahamiyati uch yo'nalishda boradi: 1. Birinchi yo'nalish ajratib olingan o'simlik hujayralarini sun'iy muhitda (in vitro) ustirilganda meditsina, parfyumeriya va boshqa sanoat yo'nalishlari uchun zarur moddalar sintezlashda ishlatiladi: alkaloidlar, steroidlar, glyukozidlar, garmonlar, efir moylar, insektitsidlar va X.k. Masalan: shu maqsadda jenshenni hujayralardan ko'paytirish (R.G.Butenko), tamaki hujayralarini ustirib nikotin kislotasini sintezlashga Yaponiyada erishildi. 2.Ikkinchi yo'nalish sun'iy muhitda ustirilgan to'qimalaridan klonal mikroo'simliklar va ekish uchun toza (virus va boshqa zararkunandalardan tozalangan) kuchat etishtirish. Bu klonal mikroo'simlik etishtirish usuli yordamida bir meristemadan yil davomida, tashqi muhit ta'siridan katiy nazar millionlab o'simliklar - mahsulot etishtirish mumkin. 3. Ajratib olingan hujayralardan seleksiya maqsadida foydalanish turlicha tarkibga ega sun'iy muhitda ustirilgan hujayralarning genetik jihatdan har xil bo'lishi xususiyatidan foydalanib: hujayralar orasidan, kurgokchilikka, shurlanishga, past temperaturaga, fitopatogenlarga va yuqori mahsulot beruvchi shakllarini tanlab olish imkoniyati tugildi. har xil protoplastlarni biriktirib jinssiz usulda (somatik) duragaylar olib yangi o'simliklar yaratish Xam mumkin, bu uslub uzoq duragaylashga Xam yul ochib beradi. Shu yul bilan ajratilgan protoplastlarga yangi genlarni olib kirish, bu esa mutlok yangi irsiy xususiyatga ega o'simlik turlarini yaratishga imkon beradi. yuqorida ko'rsatilgan usul - yangi hujayra texnologiyasi amaliy genetika va seleksiya ishida yangi yo'nalish - hujayra injeneriyasi bo'lib koldi. qishloq xo'jalik biotexnologiyasida hujayradan foydalanish usulida ayrim qiyinchiliklar Xam mavjud: 1) Ajratib olingan o'simlik hujayrasini qanday qilib bo'linish ga majbur qilish? 2) qanday usulda kupaytirilgan bir guruh (aralash) hujayralar kallusidan bir butun o'simlik olish mumkin? Bu muammolarni birinchisi Xal kilinmokda, lekin ikkinchisi Xamma vaqt Xam amalga oshmayapti. Boshokli don ekinlarida 1 Xu-jayradan o'simlik olish qiyin amalga oshmokda Inson uchun zarur bo'lgan moddalarni hujayra injenerligi va biotexnologik usullar yordamida keng mikyosida ishlab chiqarish biotexnologiya deyiladi. 2) Gen injeneriyasining maqsadi rekombinant DNK yaratish va shu asosda organizm uchun foydali yangi belgilarni va xususiyatlar hosil qilishdir. Tabiatni uzida Xam bu kabi rekombinatsiya yuz berishi kuzatiladi. Viruslar, faglar, bakteriyalar uzidagi genetik moddani boshqa organizmlarga o'tkazish xususiyatiga ega. Genlarni yangi kombinatsiyasini hosil ...