Hujayrada oqsillar biosintezi

hujayrada oqsillar biosintezi. Reja: oqsil va aminokislotalar. Gen va genetik kod haqida tushuncha oqsillar biosintezi. oqsillar sintezini boshqarilishi. F.Jakob va J.Mono 1. oqsillar biologik jihatdan murakkab polimer moddalarga kiradi. Uning molekulasi uzun zanjirdan iborat yirik bo'lib, tarkibida birmuncha oddiyrok - monomerlar 20 xil aminokislotalar ko'p marta takrorlanadi. oqsil tarkibida aminokislotalar soni va joylanishi turlicha bo'ladi. Demak oqsillar xilma-xilligini uning tarkibidagi aminokislotalar joylanishi, tartibi belgilaydi. 20 ta aminokislotaning o'zaro kombinatsiyalanish soni 1024 bo'ladi. Shundan kurinib turibdiki, oqsillar soni ko'p bo'lgani uchun belgi va Xususiyatlar soni Xam cheklanmagan miqdorida ko'p bo'ladi. oqsil molekulasida bir aminokislota uzgarsa, oqsil tarkibi va belgini ko'rinishi Xam o'zgarishi kuzatiladi. Misol: 600 ta aminokislotadan iborat gemoglobin oqsili tarkibidagi glutamin kislota urnini valin bilan almashtirsa, odamda ogir kamkonlik kasali (serpovidno-kletochnaya anemiya) yuzaga keladi. Bunday kasalliklarda kizil kon tanachalar (eritrotsitlar) shakli uzgaradi va uziga kislorod molekulasini biriktirib ololmaydi. Bu kasalga uchragan bolalar yoshlik davridayok Xalok buladilar. Xar bir aminokislotaning tuzilishida 3 ta nukleotidni biriktirishdan hosil bo'lgan tripletlar ishtirok etadi. Masalan: metionin aminokislotasi bir triplet (AUG): lizin - 2 ta tripletdan (AA va AAG), izoleytsin - 3 ta (AUU, ATsU va AUA) tripletlar nazoratidan yuzaga chikadi. 2. Bir aminokislotani sintez qiluvchi 3 ta nukleotid birikmasi - triplet yoki tripletli kod deyiladi. hozirgi vaqtda bir kancha oqsillarda aminokislotalarni joylashishi aniqlangan. Masalan: ribonukleoza oqsili 124 aminokislotadan iborat, oqsilni sun'iy sintez qilish uchun aminokislotalarni navbatlanishini bilish zarur. Uglevod va fosfor kislotasi Xamma nukleotid tarkibida bir xil bo'lib, fakat azotli asos kismi farq qiladi. Demak DNK moddasining bir-biridan farqi azotli asos kismini joylanishi bilan farq qiladi. DNK tarkibidagi azotli asoslar (nukleotidlar) sintez bulayotgan oqsil molekulasida aminokislotalarni joylanish tartibini belgilab berishi genetik kod yoki irsiyat kod deyiladi. Shuning uchun irsiy axborot DNK molekulasida yozilgan deyiladi. «Genetik kod»ni asosi ochilgandan keyin barcha 20 ta aminokislotalarning (20 ta) tripletlari Xam aniklandi. DNKning 1 aminokislotani sintez qiluvchi 3 ta nukleotiddan iborat kismi Kodon deyiladi. Amerikalik bioximiklar M.Nirenberg va S.Ochoa 1962 yilda oqsillar tarkibiga kiruvchi 20 ta aminokislota uchun tripletlarning tarkibini anikladilar. 3. Molekulyar genetikasida olib borilgan kuplab tajriba, kuzatishlarida tuplangan ma'lumotlar asosida irsiyatning umumiy nazariyasi quyidagi kabul qilingan sxema tarzida kursatiladi: DNK (transkriptsiya)A-RNK (translyatsiya)oqsil (Replikatsiya) Replikatsiya DNK molekulasini 2 marta ortishi. Bunda boshlang'ich DNK kolip vazifani bajaradi. Transkriptsiya -DNK molekulasida yozilgan nukleotidlar joylanishi haqidagi axborotni RNK ga kuchirib yozilishi. Translyatsiya - A-RNK-da yozilgan axborotga asosan oqsil molekulasida aminokislotalarni tartib bilan terilishi. 50-yillarda olimlar tomonidan ochilgan oqsil sintezi nazariyasi - bu jarayon murakkab ko'p bosqichli ekanligini kursatdi. Bunda DNK, 3 ...