Hujayraning qayta tiklanishi (bo'linishi)

hujayraning qayta tiklanishi ( bo'linish i ) Reja: 1.hujayraning hayot sikli,diffentsirovka. 2.Mitoz. 3.Endomitoz. 4.Amitoz 5.Meyoz. hujayraning hayot sikli, differentsirovka. Yangi hosil bo'lgan hujayralar hayot siklini utaydi. hayot sikli hujayraning yangi hujayra hosil bo'lishidan uning keyingi bo'linish igacha qadar yoki uning ulishigacha bo'lgan davrni o'z ichiga oladi. hujayra o'z hayoti davrida bo'linish i o'sishi, differentsirovkaga uchrashi kuzatiladi. Shuning uchun hujayraning hayot sikli jarayonlari ikki guruhga bo'lish mumkin. Birinchi guruhga hujayraning bo'linish i bilan bog'liq jarayonlar kirib,uni avtosintetik interfaza deyiladi. Ikkinchi guruhga esa, hujayraning o'sishi, differentsirovkasi malum vazifasini bajarishga ixtisoslanishi mansubdir (geterosintetik interfaza). Differentsirovkaga uchragan hujayra ixtisoslangan hujayra bo'lib, u malum vazifani bajarishga moslashlgan. Ular kupincha bo'linish qobiliyatini yukotadi. Masalan, differensiallangan kon hujyralari-eritrotsitlar, nerv hujayralari va hakozo. Bazi hujayralar differentsirovka holatida bo'linish qobiliyatiga ega bo'ladi (jigar hujayralari). (15-rasm). Embrional takomillashish davrida epiteliy, biriktiruvchi to'qima, mushak va nerv hujayralari embrional varakalardan rivojlansa, etilgan davrda differentsirovkaga, a'zolarining turli qismlarida joylashgan kambial hujayralar uchraydi. Qon ishlab chikaruvchi organlardagi kambial hujayralar uzak hujayralar deb yuritiladi. Xamma hujayralar malum muddatda yashaydi. Masalan, eritrotsitlar 120 kungacha, epidermis hujayralari 4-10 kun va hakozo. Nerv va mushak to'qimasi hujayralari organizmning butun hayoti davomida yangilanmaydi, degan fikrlar ham bor. hujayra ulish vaqtida hujayra yadrosi piknozga (yadro zichlashishi va donadorlikni yukotib kichrayishi),karioreksisga (yadroning mayda donachalarga bulinib ketishi), kariolizisga (yadroinng erib ketishi) uchrashi mumkin. Yadrodagi o'zgarishlar oqibatida (birga) tsitoplazmada ham qaytarib bulmas o'zgarishlar yuz berib, buning natijasida hujayra halok bo'ladi. hujayra reproduksiyasining bir necha turlari bor: mitoz (noto'g'ri bo'linish ), meyoz, endomitoz va amitoz (to'g'ri bo'linish i). Mitoz. Mitotik bo'linish utgan asrning oxirlarida hayvon hujayralarida Flemming (1882), o'simlik hujayralarida Strasburger (1882) tomonidan ta'riflangan. Mitoz (yunoncha mitos - ip) bo'linish qonuniyatlari barcha hujayralar uchun umumiydir. 25-rasm. hujayraning hayot shaklidagi geterosintetik va avtosintetik interfazalarning o'zaro munosabati. hujayra bo'linish dagi jarayonlar malum qonuniyat asosida borib, ularni ketma-ket keladigan interfaza va mitozga bo'lish mumkin. Bazi bir hujayralar populyatsiyasi doimo bo'linish da bo'ladi (kambial zona hujayralari). bo'linish ga tayyorgarlik vaqtini (interfaza) va mitoz bo'linish i kushilib mitotik sikl deyiladi (26-rasm). 26-rasm. Mitotik sikl (sxema). G1 - prisintetik (postmitotik)davr; S-sintetik davr; G2 - postsintetik (peremitotik davr). Interfaza davrida hujayra ichidagi strukturalarning keskin o'sishi va shakllanishi boshlanadi. Bu davrga G1 -sintez oldi davri deb ataladi. Biokimyoviy tomonidan bu davr oqsil va RNK intensiv sintezibilan ifodalanadi, bu bo'linuvchi hujayralar generatsiya vaqtining 30-40 % ini tashkil etadi. S davrida uzun va o'zaro chigal hosil kilgan yadro xromatini buyoklarni yomon kabul qiladi (geteroxromatin bo'limlaridan tashqari). Sungra DNK sintezi davriga utadi. Bu sintetik davr, bu davr davomida yadroda DNK sintezi kuzitiladi. Generatsiya vaqtining 30-50% ...