Jinsiy organlarning tuzilishi va gametogenez

Jinsiy organlarning tuzilishi va gametogenez Reja: 1.Jinsiy organiar. 2. Birlamchi jinsiy hujayralarning kelib chiqishi va rivojlanishi 3. Jinsiy organlarning tuzilishi. 4. Gametogenez jarayonining gormonal boshqarilish. Hujayralar klassifikasfyasi. Erkak va urg'ochi organizmlarni tashkO etuvchi hujayralarning bir qismi, yana jinsiy bezlarni tashkil etadi. Bu jarayon minglab yillar davomida, avioddan avlodga o'tib kelaveradi. Hujayralarning ana shu qatorini A. Veysman Homila yo'li, bunday hujayralarning o'zini esa generativ hujayralar, yoki organizmning generativ qismi deb atadi (generasiya-ko'payish). Organizmni tashkil etadigan boshqa hujayralarning hammasini, somatik hujayralar deb atadi (soma - tana). Homila yo'li hujayralarining bir qismi, navbatdagi jinsiy hujayralarni hosil qiluvchi hujayraga aylanadi. Shuning uchun, Veysman bu hujayralarni o'lmaydigan hujayralar deb atadi. Somatik hujayralar to'qima va organlarni hosil qiladi, organizm o'lsa, bu hujayralar ham o'ladi. Shuning uchun ularni Veysman o'ladigan hujayralar deb atadi. Shunday qilib, tirik organizmlarni tashkil etadigan hujayralar ikkita guruhga bo'linadi: 1) jinsiy (generativ) hujayralar. Bularga tuxum va urug' hujayralar kiradi, uiar individning jinsiy ko'payishini ta'minlaydi; 2) somatik hujayralar, butun gavdani tashkil etadigan hujayralar to'plamidan iborat bo'Mb, ular jinsiy hujayralarning himoya va oziqlanishini ta'rninlaydi. Jinsiy organiar Jinsiy organlarning ikkita muhim fiziologik vazifasi bo'lib, birinchidan, ular jinsiy hujayralar-gametalar (tuxum hujayra va spermatozoid) hosil bo'lishini ta'minlasa, ikkinchidan, jinsiy hujayralar va jinsiy bezlar faohyatini boshqaradigan gormonlar ishlab chiqaradi. Jinsiy organiar 2 xil bo'lib, jinsiy hujayralar rivojlanadigan bezlar (tuxumdon va urug'don) va jinsiy hujayralar o'tadigan yo'llardan iborat. Birlamchi jinsiy hujayralarning kelib chiqishi va rivojlanishi 1880 yilda Nussbaum birmchi marta jinsiy va somatik hujayralar farqini va jinsiy hujayralarning ontogenezning embrion (mo'rtak) davrida, hosil bo'lish yo'lini aytgan edi. Bu g'oyani A. Veysman rivojlantirdi. Mo'rtak yo'li g'oyasining mazmuni shundan iboratki, jinsiy va somatik luijayralar rivojlanishi, ontogenezda juda erta farqlanadi. Haqiqatdan ham jinsiy hujayralar, yoki birlamchi jinsiy hujayralar, (gonositlar) ancha erta somatik hujayralardan yirikligi, yadrosining kattaligi, sitologik xususiyatlari bilan farqlanadi. Gonositlarning sitoplazmasida topilgan xarakterli ultrastruktura, ektosoma deyiladi. Uning bo'iishi, gonositning asosiy belgisi hisoblanadi.Shu o'rindayangi gipotezapaydo bo'ldi, ungako'ra, ektosoma jinsiy hujayralarning totipotent tarkibini belgilaydi. Elektron mikroskop yordamida uning tarkibida RNK, oqsil borligi aniqiandi. Ma'lum bo'lishicha, jinsiy hujayraJardagi jinsiy determinantlar somatik hujayralarda bo'lmaydi. Ayrim tuban hayvonlarda bunday modda somatik hujayralarda ham uchraydi va ularni jinsiy hujayralarga aylantiradi. Olimlarning fikricha, jinsiy determinantni birlamchi jinsiy hujayralarni aniqlash uchun, beigi sifatida qabul qilish mumkin. Embrionning birlamchi jinsiy hujayralarni hosil qiluvchi blastomerini gonoblast deb ataladi. Ana shu qismni ko'chirib o'tkazish orqali, iilarning paydo bo'lishini aniqlashga erishildi. Jumladan, hasharotlarning ikki qanotlilar turkumi vakillarida tuxumning orqa tomonida ektosoma (jinsiy determinant) to'planishini kuzatish mumkin. Ooplazma (jinsiy plazma)ning bu qismi bo'linish natijasida, birlamchi ...