Oqsil biosintezi. Transkripsiya, translyasiya. Genetik kod

Oqsil biosintezi. Transkripsiya, translyasiya. Genetik kod. Reja: Tirik moddalarning harakati. Oqsil biosintezining bosqichlari. Insiasiya, elongasiya,terminasiya Genetik kod. Tayanch so'z va iboralar: rekombinant, intronlar, restriktazalar, prototiplar, revertaza, ligazalar, lizosim, biotexnologiya, inisiasiya, elongasiya, terminasiya, aminoosil, uchlik (tripled) tRNK, iRNK, nukleotid, ribosoma rekoginasiya, kodon, antikodon, subbirlik, ribosoma. 1954 yili Dyu Bin'o birinchi bo'lib gipofizda hosil bo'ladigan 9ta aminokislotadan tashkild topgan peptidni sintezlashga muvofik bo'lgan edi. Keyinchalik al'bumin zardobi, amiloza. Ribonukleoza, lizosin kabilar sintezlashga erishildi. hozirda biotexnologiya jarayonlarida ko'plab oqsil va oqsil tabiatli moddalar sintezlanmokda. Oqsil sintezida DNK asosiy rol' uynedi. Uqisqa vaqt ichida yuzlab molekula oqsillarni sintezida ishtirok etadi. Tirik organizmlar hayoti davomida oqsillar bir necha marta yangilanib turadi. Lekin ularning tabiati, xulk atvori deyarli uzgarmaydi. Oqsil biosintezi o'ta murakkab prosess bo'lib 4 bosqichga bo'linadi. Aminokislotalar faolligini oshirish. Insiasiya - polipeptid zanjirini sintezini boshlanishi. elongasiya - hosil bo'layotgan zanjirni uzayishi . Terminasiya - sintezini tugashi. Aminokislotalar faolligi oshish bosqichidagi xarakterli xususiyat ATF aminokislotalariga birikadi. Barcha energiya aminokislotaga utadi va ularning faolligi oshadi. Ular ham fermentlar ishtirokida amalga oshadi. Asosan maxsus ferment aminosiloza ta'sirida ro'y beradi. Inisiyasiyada faollangan aminokislotalarni tRNK ribosomaga olib keladi. tRNK o'zining iRNK (kadon) ga mos keladigan nukleotidlari bo'lgan q'ismi (antikadon) bilan birlashadi va iRNK ribosomaning kichiq bo'lagi va tRNK lardan iborat bo'lgan kadonlari va shu bosqichning fermentlari F1, F2, F3 ishtirok etadi. Bu fermentlarning xar birini maxsus vazifasi bor. F1 ribosoma. iRNK va tRNKlarning bir - biriga bog'lanishi. F2 esa bu boglarni mustahkamligini ta'minlasa, F3 - 805ta ribosomani 505 va 305 ribosomalarga ajratadi. Bo'lardan tashqari uchlik (triplet) dan iborat bog'lanishni hosil bo'lishida tRNK ning fermentioni aminokislotaning maxsus turi qatnashadi. Ular tRNK (antikadon), iRNK (kadon) dan o'ziga mos keladigan nukleotidlarni kidirib va shularni topib unga boglangan ribosomani katta subbirligiga boglanadi va oqsil zanjirini hosil qilish boshlanadi. Elengasiya - bosqichida ribosomaning maxsus q'ismida aminokislota bir - biriga ketma - ket birika boshlashi bilan davom etadi. Aminokislotalarning uzlariga mos kelgan tRNK ga birlashuvi rekoginasiya (mos kelishi) deb ataladi. Terminasiya - sintezini tugallanishi bilan amalga oshadi. Odatda bu axborotchini UAA, UAG, UGA terminasiya kadonlaridan biri amalga oshadi. Oqsil biosintezida katalizatorlik rolini fermentlar bajaradi. Biosintez fermentlar yordamida amalga oshadi. Fermentlarsiz aminokislotalar RNK ga boglanmasligi isbotlangan. Oqsil biosintezi uchun kerak bo'lgan energiyani ATF ning parchalanishi reaksiyasi yetkazib beradi. Oqsil biosintezida ATF dan olingan energiya hisobiga Rning SOON gruppasi boyigan aminokislotalarga kushiladi. Natijada energiyasi ko'paygan aminokislota tRNK ga birikadi. Bu molekulalar uncha yirik bo'lmay faqat gina 50-100 ta nukleotiddan iborat bo'ladi va uning uzunligi o'rtacha ni tashkil ...