O'zbekiston biokimyogar olimlarining biokimyo taraqqiyotiga qo'shgan hissasi

Reja Biokimyo fanining maqsad va vazifalari. Biokimyo fanining rivojlanish tarixi. Biokimyo fani rivojlanishiga hissa qo'shgan O'zbekistonlik olimlar ishlari. Bioximiya «molekulyar» fanlar, ximiya, fizik-ximiyaviy, molekulyar fizik metodlaridan foydalanadi va shu jihatlariga ko'ra bioximiyaning o'zi ham molekulyar fan bo'lib hisoblanadi. Lekin bioximiya fani o'rganib chiqish obyekti asosan biologiya faniga tallauqlidir va fanning keyingi yillarda erishgan yutuqlaridan biologiyani ayrim yangi sohalari molekulyar biologiya va genetika biotexnologiyada keng foydalanilmoqda. Demak, fanning asosiy vazifasi tirik organizmlarning ximyaviy tarkibi hamda ularda o'tadigan va ularning hayotchanligi uchun muhim ahamiyatga ega bo'lgan ximyaviy jarayonlarni o'rganishdan iborat. Bu jarayonlarni asosini organizm va uning tarkibiy strukturalaridagi moddalar va energiya almashinuvi tashkil etadi. Ma'lumki har qanday tirik organizm hayotini asosini modda almashinuvi jarayoni tashkil etadi. Bu jarayon ozuqaviy mahsulotlar va moddalardan shu organizmga hos bo'lgan yangi organik sintezlanish assimlyatsiya va organizmdagi organik moddalar bir vaqtning o'zida qayta parchalanish dissimlyatsiyadan iborat. Bular organizmda bir vaqtning o'zida sodir bo'lib moddalar aomashinuvini ajralmas ikki tomonini tashkil qiladi. Bioximiya fani boshqa fanlarga nisbatan ancha yosh fan bo'lib XIX asrning oxiri va XX asrning boshlarida mustaqil fan sifatida ajralib chiqgan. Shu davrgacha bioximiyaga oid masalalarni organik ximiya va fiziologiya fanlari har tomonlama o'rganib kelgan. Organik ximiya tarkibida uglerod elementinini tutuvchi birikmalarning xususiyatlarini tuzilishi va sintez qilish yo'llarini o'rgatadi. Bu moddalar esa asosan tirik organizmlarda tarqalgan. Fiziologiya esa organizmda va uning ayrim qismlari organlarida, to'qima va hujayralarida o'tadigan hayotiy jarayonlar bilan birga moddalar almashinuviga aloqadaor bo'lgan ximyaviy reaksiyalarni biologik ahamiyatini ham o'rganadi. Shunday qilib bioximiya organik ximiya bilan fiziologiya fani taraqqiyoti yoki hosilasidir. Hozirgi kunda esa u o'zining alohida tekshirish usullariga ega bo'lgan fandir. Bioximiya fani o'z xarakteri jihatdan tibbiyot faglari jumlasiga ham kiradi. Bioximiya ma'lumotlariga ega bo'lmasdan turib tirik organizmdagi moddalar almashinuvini patologik o'zgarishlarini anglab bo'lmaydi. XX asrning o'rtalariga qadar meditsinaning nazariy negizini asosan morfologik va fiziologik fanlar tashkil etardi. Hozirda bularga meditsina bioximiyasi qo'shildi. U barcha umumbio-ximiyaviy yo'nalishlarni asosan inson salomatligi va kasalliklarga aloqadjor qismini o'z ichiga oladi. Bioximiya fani fiziologiya, organik ximiya, farmokologiya, mehnat gigenasi, fizkul'tura, mikrobiologiya, veterinariya, genetika fanlari bilan chambar-chas bog'liqdir. Bioximiya sohasida keyingi yillarda erishilgan natijalar va yutuqlar asosida molekulyar biologiya va gen injineriyasi kabi biologiyani yosh sohalari paydo bo'ldi. 2. Bioximiya tarixini ba'zi birikmalar mochevina, limon kislota, olma kislota va boshqa moddalar organizmlarda birinchi marta sof holda ajratib olingan paytdan XVII asrning ohirlaridan boshlangan deb hisoblash mumkin. O'sha zamonlarda bu moddalar haqida ularning organizmda paydo bo'lish tartibi haqida tasavvurlar yo'q edi. Bioximiya taraqqiyotining uzoq to XX asr o'rtalarigacha davom etgan ...