Tayanch-harakat sistemasi mexanikasi

Tayanch-harakat sistemasi mexanikasi. Reja: 9.1. Tayanch-harakat sistemasi elementlarining yuklanishi. 9.2. Biomateriallar va konstruksiyalarning himoya mexa-nizmi haqida. 9.1. Tayanch-harakat sistemasi elementlarining yuklanishi. Tayanch tushunchalari: tayanch-harakat sistemasi; skelet; tayanch funksiyasi; himoya funksiyasi; harakat; erkinlik darajasi; kinematik modelp; dinamik modelp. Tayanch-harakat sistemasi passiv (skelet va uning bo'laklari) va aktiv (muskullar) komponentlaridan iborat. Skeletning mexanik funksiyasi tayanch, himoya va harakatni tashkil etadi (1 - ilova). Tayanch funksiyasi shuki, sistemani, yumshoq to'qimalar va boshqa organlarni skeletga birikkan holda kutarib turishidir. himoya funksiyasi - sistemani hayot uchun muhim organ-lari tusib himoya qilishidir. harakat - suyak richaglari bilan muskullar odamni harakatlanishini taominlaydi. Katta yoshdagi odam skeleti 200 tadan ortik alohida suyaklardan iboratdir. harakat organlari sistemasiga skeletdan tashqari kundalang-taril muskullar xam kiradi, chunki ular suyaklarga paylar orqali birikkan bo'lib asosan harakatni taominlaydi. Ularda molekulyar birikmalar kimyoviy energiyalarini mexanik qisqarish energiyasiga aylanadi. Odamni tayanch - harakat apparatini kinematik modelp tularok ifodalaydi. Tayanch-harakat sistemasi erkinlik darajasini quyidagi formuladan topish mumkin. n=6N- bu yerda: N- kuzaluvchi suyaklar soni(N=148); i-,buim birikmalarda erkinlik darajasini chegaralanishlari soni. Ri - birikmalar soni erkinlik darajasi bilan(odamda 29; 33; va 85ta buimlar mos ravishda uchta, ikkita va bitta erkinlik darajasiga egadir). Demak, n=6*148-(3*29+4*33+5*85)=244 Shunday qilib odam biomexanizmida umuman n=244ta erkinlik darajasi mavjuddir. Skelet harakatini muayyan miya-muskul apparati boshqaradi. Tayanch-harakat sistemasi biomexanikasini o'rganishda odatda matematik va mexanik modellardan foydalaniladi. Modellarni yaratishda kuzda tutilgan maqsadni turiga bolikdir. Ular asosan ikki gu-ruxda bo'ladi-kinematik va dinamik. Kinematik moddellar asosan odam tanasi harakatini va harakat taosiridagi burchakli va chiziqli kuchishlarni, alohida kismlarni tezlik va tezlanishlarni o'rganishda ishlatiladi. Dinamik modelp odam tanasi turli segmentlarida kuchlarni, kuchlanishlarni va deformatsiyani taksimlanishi-ni hamda dinamik taosirlarni utishini baholashga yordam beradi. Piyoda yurish, yugurish, ish vaqtida suyaklarga, pay-larga, muskullarga tushadigan yuklarda kuchlanishlar 50MPa dan oshmaydi. oddiy piyoda yurishda 15% fazada tayanch sikli boshida 50-60 Nm qiymatli eguvchi moment hosil bo'ladi. 45% fazasida esa 90-130 Nm gacha ortadi. Boldirning egilish deformatsiyasi juda turlichadir. Ular suyaklarning tebranish chastotalariga bolik holda uzgaradi. Yurganda yoki yugurganda tovon bilan yerga uril-ganda (ayniqsa ayok kiyimsiz bo'lganda) egilish defor-matsiyasi kuchayadi. Tayanch fazasi boshqa zarba to'lqin suyak orqali utadi, bunda chiziqli tezlanish 20-80 msek2 15-25ms da bo'ladi. Oddiy yurishda 1 ms tezlikda chanok-son sus-tavida yuk 6 kN ga etadi. 9.1 -rasm Bu odam tanasi oirligining o'rtacha qiymatidan un marta ortikdir. Sport o'yinlarida bunday kattarok tezlanishda biomexanik sistemaga taosirlar bo'ladi. Masalan: yugurish paytida boldirdagi manfiy tezlanish 500 ms2gacha tenglashadi, karate usulidagi zarb oxirida xatto 400ms2 gacha etadi. Sprinterli yugurishda, balandlik va uzoqlikka sakrashda tayanch reaksiyalarini vertikal tashkil ...