Yumshoq biologik to'qimalarning biomexanik xossalari

yumshoq biologik to'qimalarning biomexanik xossalari. Reja: 4.1. yumshoq bioto'qimalar strukturasi va tarkibi. 4.2. yumshoq bioto'qimalar deformatsiyalanishini o'ziga xosligi. 5.1. Yurak-kon tomir sistemasi elementlarining mexanik xossalari va strukturasi. 5.2. Muskul to'qimalarining biomexanikasi va strukturasi-ning o'ziga xosligi. 4.1. yumshoq to'qimalar strukturasi va tarkibi. Tayanch tushunchalari: yumshoq bioto'qimalar; katta deforma-tsiya; boshlanich holatni nomaolumligi; anizatroplilik; xu-jayra; kollagen; elastin; asosiy moddalar; biopolimerlar; glikozaminoglikanlar; glikoproteinlar. yumshoq biologik to'qimalar: teri, muskullar, kon-tomir devorlari, nafas olish organlari devorlari, yurak yarimoysimon klapanlari, ichki aozolar to'qimalari, o'pka va miya, hamda paylar va x.k. to'qimalar kiradi. Ular uzining deformatsiyalanishi va mexanik xossalari bilan suyak tuki-malaridan farq qiladi. yumshoq bioto'qimalarni katta deformatsiyalarga uchra-shi (yaoni 200% gacha nisbiy deformatsiyaga uchraydi) bilan boshqa biomateriallardan ajralib turadi. Bundan tashqari unga yumshoq bioto'qimalarda boshlanich va tabiiy holatini nomaolumligi, strukturasiga karab anizatroplilik va si-kilmaslik xususiyatlari bilan ajralib turadi. yumshoq bioto'qimalarni tashkil etuvchi komponentlar kuyidagilardir: hujayra, kollagen tola, elastin tola va asosiy(bolovchi) moddalar. Xar bir komponent uzining ulptrastrukturasiga egadir. Turlicha kovalent bolangan va bolovchi moddalar birgalikda(ximiyaviy nuqtai nazardan) biopolimerlarni tashkil etadi. Biopolimerlar besh gruppada bo'ladi: kollagen, elas-tin, glikozaminoglikanlar, glikoproteinlar va eriydigan proteinlar. Kollagen - birlashtiruvchi to'qimalarning asosiy ele-mentlari bo'lib, turlicha ko'rinishdagi strukturalarga ega-dir. Kollagenning muhim tomoni shuki, yaoni u polipeptid zanjirlardan tortib, to tolalar bolamigacha spiralp hosil qiladi. Bunday struktura chuzilishda elementlarning bir-biriga nisbatan siljishiga tuskinlik qiladi. Kollagenni elementar tashkil etuvchisi tropokollagen boshi va dumi orqali tutashib kollagen fibrillalarini hosil qiladi. Ularning diametri 20-40 nm. Kollagen tola va bolamlar juda katta defor-matsiyalarga uchramaydi. Bu yerda kuchlanish va deformatsiya orasidagi bolanish chiziqsizdir. Kollagen tolalar nis-batan yuqori mustahkamlikka egadirlar, masalan chuzilishda 50-100 MPa va elastiklik moduli Ye=100 MPa bo'lishi mumkin. Elastin - elastomerlarga o'xshash gidrofob tabiatga ega, maolum oraliklarda bikr kimyoviy bolanishlarga ega aminokislotalar zanjiridan iboratdir. Chuzilishda elas-tin strukturasi chiziqli xossaga egadir. Elastin struktura-si ikki xil morfologik formada bo'lishi mumkin - tola va membrana. Elastin tolalari asosan juft-juft holda eshilgan bo'lib, katta deformatsiyalarga uchraydi, yaoni 200%gacha, elastiklik moduli esa Ye=0,6 MPa. Asosiy moddalarda kollagen tolalar hujayra va hujayra ichidagi moddalar bilan kushilib ketgan bo'ladi. hujayra ichidagi moddalar kollagen tola, elastin, retikulin va gidrofilp gelp(gil)dan iboratdir. Eng kam elastiklik moduliga ega bo'lgan bu asosiy modda mexanik nuqtai-nazardan uch xil funksiyani bajaradi: toladan tolaga yukni o'tkazadi, xar bir tolani indi-vidualligini himoya qiladi va tolalar siljiganda ular orasidagi ishqalanish kuchini kamaytiradi. (4.1 - rasm) Bioto'qima mexanik xossalari, bu to'qimalarda tola, xu-jayra va asosiy moddalar kay turda struktura hosil ki-lishiga bolik.Masalan: paylarda eng sodda struktura mav-jud, yaoni tolalar bir yo'nalishdadir. Terida kollagen tolalar strukturasi ...