Ribosomalar

RIBOSOMALAR Ribosomalar-ribonukleotid zarrachalari bo'lib ular oqsil sintezlovchi mikrofabrikalardir. Reja: 1 Ribosomalar turlari 2.Ribosomalar oqsil sintezi Ribonuklein kislotalar RNK hujayraning hamma qismida uchraydi, ko'proq ribosomalarda to'plangan. Molekulalarning og'irligi, kimyoviy tuzilishi va funksiyasiga qarab bir-biridan farq qiladi. RNK tarkibida A, G, S, U , uglevodlardan riboza va fosfat uchraydi. DNK ikki zanjirli RNK esa bir zanjirli bog'. Hujayrada uch hil RNK uchraydi. 1. Hujayradagi RNKning 80% ga yaqini ribosoma RNK (r - RNK) tashkil qiladi. R -RNKning molekulyar massasi 1,5 - 2 millionga teng va 400 - 600 nukleotid qoldig'idan iborat. R - RNK hujayrada oqsillar bilan birikkan holda uchraydi. 2. RNKning ikkinchi turi transport (t -RNK) deb ataladi. Bu umumiy RNKning 15% ga yaqin. Oqsil sintezida u aminokislota- larni tashish vazifasini bajaradi. Molekulyar massasi 25-30 ming, iukleotid qoldig'i esa 60 - 90 tadan iborat. 3. RNKning uchinchi turi informatsiya RNK [i-RNK) yoki vositachi RNK deb oqsil sintezida DNKdan ribosomaga xabar keltiradi. I -RNK umumiy RNKning 2 - 3% tashkil etib molekulyar massasi 1 millionga yaqin. RNK molekulasi polinukleotid zanjirlarining ba'zi qismlari bir-biriga yaqin kelib, o'zaro vodorod bog'lar bilan birikadi va spiral struktura hosil qiladi. T-RNKlarning birlamchi va ikkilamchi strukturasi aniqlandi. Ularning bir tomoni G ikkinchi uchi SSA dan iborat bo'lib aminokislota Adenin ribozasidagi 3' S uglerod atomiga bog'lanib ribosomaga tashiladi. Ikkilamchi strukturali t-RNK vodorod bog'lari orqali birikadi va «beda bargini» eslatuvchi murakkab konfiguratsiyasi hosil bo'ladi. Oqsil biosintezi jarayonida ribosomalar bir butun struktura va ikkita subbirliklar (30 S , 50 S) shaklida ishtirok etadi. Intakt kompleks subbirliklarga dissotsilanadi, subbirliklarning o'zi esa RNK va oqsil molekulalariga ajraladi. Ribosomalar tarkibiga kiradigan barcha oqsil va ribosoma molekulalarning birlamchi strukturasi to'la o'rganilgan 5 S r - RNK 120 nukleotid, 16 S r-RNK 1542 va 23 RNK 2904 nukleotid tutadi. Ular ribosoma tuzilmasi kartasini tuzishdan tashqari, oqsil molekulalari bilan spetsifik munosabatda bo'ladilar. Ribosoma tarkibidagi bu komponentlar, shu jumladan, oqsil molekulalari xam bittadan nusxada mavjud. Ribosomalar rekonstruksiyasi hujayrada kechadigan tabiiy jarayon, uni «to'plashi, yig'ishtirish» ham deyiladi. Sinov savollar. 1. Azotli asoslar. 2.Nukleozid va nukleotidlarga tavsif. 3. DNK -ning tuzilishi. Koperatovlik tizimi va uning ahamiyati. 4.Xromasomada DNK - roli. 5.Ribonuklein kislotalar va ularning xillari. Ribosoma tarkibida 60 hil makromolekula aniqlangan. Translyatsiya jarayonida 10 dan ortiq oqsilli omillar qatnashadi. Oqsil sintezining birinchi pog'onasida aminokislota ATF bilan birikib aminoatsiladenilat va pirofosfat hosil bo'ladi. Pirofosfatning hosil bo'lishi reaksiyaning qaytmasligini belgilaydi. Ferment aminoatsilsintetaza ishtirok etadi. Ikkinchi pog'onada hosil bo'lgan aminoatsiladenilat transport RNK bilan va aminoatsilsintetaza ishtirokida reaksiyaga ki-rishib aminoatsil-t-RNK hosil bo'ladi. Hosil bo'lgan ...