O'simliklar olami to'g'risida umumiy tushuncha

O'simliklar olami to'g'risida umumiy tushuncha O'simliklar olami anorganik moddalardan organik moddalarni hosil qiluvchi, qayta tiklash mumkin bo'lgan tabiatning mo'jizaviy organizmi bo'lib, modda almashinuvida boshlang'ich bo'g'im hisoblanadi. Inson uchun kerakli bo'lgan moddiy boylik, ya'ni oziq-ovqat, kiyim-kechak, yoqilg'i-energiya hamda qurilish materiallari asosan o'simlik mahsulotlaridir. Ular asosan fotosintez jarayonida hosil bo'ladi. Shuning uchun o'simliklarni insonlarni turli ehtiyojlarini qondiruvchi asosiy tabiiy resurslar sifatida ta'riflaymiz. Hozirgi vaqtda Yerning biosferasida 20 mingdan ortiq zamburug''lar, 23 ming yo'sinlar, 9 ming paporotniklar, 640 ochiq urug'li va 200 mingdan ortiq yopiq urug'li o'simlik turlari uchraydi. O'simlik turlarining tarqalishi bo'yicha golarktik hududlaridan turlar soni kamroqdir, lekin palearktik va neotropik viloyatlar hududlarida o'simlik turlarining xilma-xilligi va soninig boyligi kuzatiladi. Yer yuzida hosil bo'ladigan biologik massaning asosini fitomassa tashkil qilib, u hayvonlar hosil qiladigan ikkilamchi massadan o'simliklar hosil qiladigan ikkilamchi massadan o'simliklar hosil qiladigan biomassa 70-100 marta ko'pdir. Yer yuzidagi hosil bo'ldigan biomassaning umumiy miqdori 3·1012 - 1·1013 tga teng, shundan tuproq organizmlarining o'g'irligi 109 t ga ga teng bo'lsa, o'simliklar hosil qiladigan biomassaning miqdori 1,5-5,510 t ga tengdir. O'simliklar quyoshdan keladigan energiyadan (yiliga 5x1020 kkal) to'la foydalanadi va fotosintez jarayonida turli miqdorda organik moddalar hosil qiladi. Quyosh energiyasidan foydalanish hiisobiga quruqlikda yiliga 3,1x1010 - 5,8x1010 t va dengizlarda 2,7 x 1010 organik moddalar hosil bo'ladi. Shu jumladann o'rmonlarda hosil bo'ladigan organik moddalarning miqdori 2,04 x 1010 t teng; o't o'simliklar 0,38x1010t, cho'l o'simliklari esa 0,56x1010 t organik modda hosil qiladi. Bizga ma'lumki,o'simliklarning 500 minnggacha turlari mavjud. Shulardan 40 mimg turi yo'qolish xavfi ostida. Sobiq Ittifoq hududlarida o'simliklarning 17520 turi o'sgan. Ularni 1676 turkum v 160 oilaga biriktirilgan. Ilmiy ma'lumotlarga ko'ra, qutb va tundra hududlarida gulli o'simliklarning 189-507 ga yaqin turiuchraydi. Rossiyaning Yevropava G'arbiy Sibir hudularida uchraydigan o'cimliklarning turlar soni 1061-1347ta atrofida. Sharqiy Sibir, uzoq Sharq va kam o'rmonli o'tloqzorlarda 640-1185 ga yaqin o'simlik turlaritopilgan. Janubiy tog'li tumanlarda o'simliklarning 1774-2935 turi, bo'ylarida 1418 turi, Irtish vohasida 1600 turi uchrashi aniqlangan. Eron-Turon tekisliklarida 704-1647 ga yaqin, Pomir-Oloy tog'li tumanlarida esa 3460 dan ortiq, Qizilqum cholida esa hammasi bo'lib 940 ga yaqin tur o'simlik turlari topilgan. Hozirgi kun ma'lumotlariga ko'ra, O'rta Osiyo hududida 11-12 ming gulli o'simliklar turi, 3,4-400 atrofida zamburug''lar, 3,8-400 atrofida suvotlar va 400 dan ortiq yo'sinlarning turlari tarqalgan. O'zbekistonda 4200 ta yuksak o'simliklarning turi tarqalgan. O'rta Osiyo bo'yicha quyi va yuksak o'simliklarning umumiy turlar soni 200 ni tashkil etadi. Yer yuzida flora turiga eng boy hudud bu tropik mintaqa hisoblanadi. U yerlarda gulli o'simliklarning 120 mingdan ortiqroqdir. Amazonka tekisliklarida 50 ...