O'simlik to'qimalari

O'simlik to'qimalari. Chiqib kelishi va shakli o'xshash, ma'lum bir vazifani (funksiyani) bajaradigan hujayralar to'plamiga to'qima deyiladi. 1682-yilda ingliz tabiatshunosi N.Gryu tomonidan to'qima tushunchasi fanga olib kirilgan. To'qimalar bajaradigan vazifasiga qarab xilma - xil bo'ladi. Hosil qiluvchi to'qimalar faqat o'simliklarda uchraydi. Sababi, u o'simlikni barcha a'zolarida uchrab, boshqa to'qimalrni hosil qilishda ishtirok etadi. Uning hujayralari yupqa va elastik xususiyatga ega. U asosan uchki va yon hosil qiluvchi to'qimalarga ajraldi. Uchki to'qimalar kurtak, novda va ildizlarning uchida joylashgan bo'lib, o'simlikning bo'yiga o'sishini ta'minlaydi. Halqa shaklida yog'ochlik va lub orasida o'rnashgan yon (kambiy) to'qima hisobiga o'simlik (poya, tana, ildiz) eniga o'sadi. Asosiy to'qima. Assimilyatsiya to'qimasining eng muhim vazifasi fotosintez jarayonini amalga oshirishdan iborat. Unda organik moddaning asosiy qismi hosil bo'ladi. Asosiy to'qima deyarli bir xildagi yupqa devorli xloraplstlarga boy, tirik parenxima hujayralaridan iborat. U yashil barglarda, yosh novdalarda, ba'zan gul, meva va havo ildizlarida epidermaning ostidagi etli qavatda joylashgan. Jamg'aruvchi to'qima. O'simlikarda turli jarayonlar natijasida hosil bo'lgan yoki tashqaridan qabul qilingan moddalar (oqsil, kraxmal, yog' va boshqalar ) to'planadi. Jamg'aruvchi to'qimalar, asosan tirik parenxima hujayralaridan tashkil topgan. Bularga asosan meva, urug', ildizmeva, tugunak, piyoz va boshqalar kiradi. Bug'doy, suli, arpa, loviya, mosh, no'xatning urug'ida kraxmal va oqsillar mayda, qattiq donachalra shaklida saqlanadi. Lavlagi, sabzi, uzum, qovun, tarvuzning mevasida shakar moddalar erigan holda bo'ladi. Qoplovchi to'qimalar. Chiqib kelishiga qarab qoplovchi to'qima 3ga bo'linadi: 1) epiderma; 2) po'kak; 3)po'stloq. Epiderma tirik, bir-biri bilan zich joylashgan, bir qavat hujayralardan tuzilgan bo'lib, asosan, o'simliklarning barg va yosh novdalarini qoplab turadi. Unda o'simlikni tashqi muhit bilan bog'lab turuvchi og'izchalar bo'ladi. Po'kak to'qima tashqi qavati o'lik hujayralardan tuzilgan bo'lib, uning qobig'iga esa maxsus moddalar (suberin) shimilgan. Shuning uchun o'zidan gaz va suvlarni o'tkazmaydi. Po'kak turlicha qalinlikda (bir necha sm gacha) bo'ladi. Uning asosiy vazifasi qishda sovuqdan yozda issiqdan saqlashdan iborat. Po'stloq o'simlikning tana, eski shoxlari va ildizlarini tashqi ta'sirdan o'rab turadi. U po'kakdan tashqari boshqa to'qimalrning o'lik hujayralari qavatini ham o'z ichiga oladi. Odatda po'stloqning sirti yorilgan va g'adir-budur bo'ladi. O'simlikning yoshiga va turiga qarab po'stloq turlicha qalinlikda bo'ladi va o'simlikni turli tashqi ta'sirdan himoya qiladi. Mexanik to'qimalar o'simlikka tayanch va uning organlariga mustahkamlik beruvchi qalin qobiqli, cho'ziq , tirik (kollenxima) va o'lik (sklerenxima) hujayralardan iborat. Shuning uchun ham shox-shabbani ko'tarib turib shamolning qattiq tebranishiga bardosh bera oladi. Mexanik to'qimaga poyalarning va ildizning po'stloq va yog'ochlik tolalari kiradi. O'tkazuvchi to'qimalar. Bu to'qimalar orqali moddalar ikki tomonlama harakat qiladi. Ya'ni ildizdan bargga, bargdan ildizga qarab. O'tkazuvchi to'qima nay deb yuritiladigan ...