Magnoliya toifa yoki yopiq urug'li gulli o'simliklar

Magnoliyatoifa( Magnoliophyta ) yoki yopiq urug'li gulli o'simliklar(Angiospermae) bo'limi. Yopiq urug'lilar yuksak o'simliklarning boshqa toifalariga nisbatan yaxshi rivojlangan va moslashuvchandir. Bulardagi keskin farq gul tuzilishi, ko'payish organlari strukturasining xususiyatlari va jinsiy jarayonning kechishiga bog'liq. Yopiq urug'lilar murakkab tuzilishi, tashqi muqitga yaxshi moslashishi, xilma -xilligi, turlarning ko'pligi, tabiatda inson hayotida tutgan o'rni jihatidan yer yuzida birinchi o'rinda turadi. Yopiq urug'lilar mezazoy erasining bo'r davrida paydo bo'lib, atrofga tez tarqalgan. Shu davrning boshlarida qurg'oqchilikning kuchayishi, tuproqning isishi bilan yopiq urug'lilar bunday o'zgarishga moslashib borganlar. Yopiq urug'lilarning xarakterli belgilaridan biri mevasidir. Meva maxsus organ bo'lib, gulning urug'chisidan yetishadi. Barcha urug'li o'simliklar urug'kurtakka ega. Yopiq urug'lilarning urug'kurtaklari urug'chi tugunchasining ichiga yashiringanligi uchun tashqi muqitga yaxshi moslashgan. Urug'chi - gulli o'simliklarda evolyutsiya jarayonida kelib chiqqan bir yoki bir necha megasporofillarning chetlari bilan birikib o'sishdan hosil bo'lgandir. (mevacha barglarining qo'shilib o'sishidan hosil bo'ladi). Urug'kurtak urug'chi tugunchasining ichida joylashadi. Changlanish va urug'lanish jarayonidan keyin urug'chining tugunchasidan meva hosil bo'ladi. Urug' kurtak urug'ga aylanadi. Urug'kurtak mag'zi - nutsellus deyiladi. Nutsellusning muhim strukturaviy xususiyatlardan biri - ularda maxsus himoya qobig'i -integument (urug'kurtak qobig'i) ning hosil bo'lishidir. Yopiq urug'lilar gulli o'simliklar dunyosida muhim o'rinni egallab, hozirgi vaqtda ular 533 oila, 1300 turkum va 250 00 hatto 300 00 tagacha turni o'z ichiga oladi. Demak gulli o'simliklar - hamma tuban va sporali yuksak o'simliklar qo'shib hisoblanganda ham ustunlik qilar ekan. Yer yuzining deyarli hamma hududlarida o'sib, o'simliklar qoplamida muhim rol o'ynaydi. So'nggi ma'lumotlarga ko'ra yer yuzida tuban va yuksak o'simliklarning 50 mingga yaqin turi o'sadi. O'rta Osiyoda yuksak o'simliklarning 800 dan ziyod. O'zbekistonda 4500 turi uchraydi. Yopiq (gulli o'simliklar) boshqa o'simliklarga qaraganda tashqi muqit sharoitiga yaxshi moslashganligi, sababli ularda reproduktiv (hosil) va vegetativ organlar yaxshi rivojlangan, Urug' kurtaklari mevacha barglari bilan qoplangan. Shuning uchun ham gulli o'simliklar yopiq urug'li o'simliklar deyiladi. Ularning urug'i tashqi tomondan meva bilan o'ralib turganligi uchun noqulay sharoitdan, ya'ni qurib qolishdan, hayvonlar ta'siridan, harorat ta'siridan himoya qiladi. Eng qadimgi gulli o'simliklar hasharotlar, shamol yordamida changlanadi. Gulli o'simliklar hayotida tugunchaning roli muhim hisoblanadi. Tuguncha - mevacha barglarning qo'shilib o'sishi natijasida hosil bo'lib, undan meva hosil bo'ladi. Yopiq urug'lilar ozuqani vegetativ organlardan qabul qiladi. Yopiq urug'lilarda gametofit ochiq urug'lilarga qaraganda ko'proq reduktsiyalanadi. Yopiq urug'li o'simliklar uchun xos bo'lgan muhim belgilardan yana biri bu qo'sh urug'lanishning sodir bo'lishi, ya'ni qo'sh urug'lanish (otalanish) natijasida 2 ta zigota hosil bo'lib, ulardan biri rivojlanib deyarli bir vaqtda mo'rtak (embrion) va ikkinchisi endosperm vujudga keladi. Qo'sh urug'lanishda - ikkita otalik gametalar ikkita onalik gametalar ...