O'simlik to'qimalari va ularning klassifikatsiyasi

MAVZU: O'simlik to'qimalari va ularning klassifikatsiyasi Har chand o'qibsen - ilmdonsen, Amal qilmasang - nodonsen. Ustiga kitob ortilgan eshak, Na olimdir, na donodir beshak. Sa'di Sheroziy DARS REJASI: О'simlik tо'qimalari haqida umumiy tushuncha. Hosil qiluvcht tо'qima(meristema); Assimilyatsiya qiluvchi tо'qima; Aerenxima tо'qimasi; Sо'ruvchi tо'qimalar haqida tushuncha. Tayanch iboralar :to'qima, hosil qiluvchi to'qima, assimlaytsion, aerenxima, rizosfera. TO'QIMA O'RGANISH TARIXI: Tо'qimalar tо'g'risidagi tushunchalar XVII asrda M. Malpigi hamda N. Gryular tomonidan rivojlantirildi. M. Malpigi о'simlik organlarining hujayralar tо'plamidan tuzilganligiga e'tibor qilib, ularni gazmollarning tuzilishi bilan taqqoslaydi va botanika faniga tо'qima (lotincha - textus, grekcha - histos) terminini olib kiradi. Ular asosiy tо'qimalarni tasvirlab, ularni tashkil etgan hujayralarni shakllariga qarab parenxima va prozenximalarga bо'ladilar. Nemeniya Gryu 26 sentyabr 1641 y., Uorikshir Marchello Malpigi (1628-1694) TO'QIMA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA: ХIX asrning oxiri XX asrning boshlarida o'simliklar anatomiyasi ancha rivojlandi. Bu davrda o'simliklar to'qimalarining kelib chiqishi va bajaradigan vazifalari e'tiborga olinib, ular kalassifikasiyalandi. Biroq to'qimalarning bunday kalssifikasiyasi bir qancha qarama-qarshi fikrlarning paydo bo'lishiga sabab bo'ldi. TO'QIMA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA: 1. O'simliklarining ko'pchilik to'qimalari har xil vazifalarni bajarishga moslashgan, ya'ni bir xil shakldagi to'qima bir necha vazifani bajarishi ham mumkin (masalan, assimlyatsiya to'qimalari oziq moddlarni g'amlovchi, mexanik to'qimalar esa mustahkamlik berib turish) vazifasini bajaradi. 2. To'qimalarning yoshi o'zgarishi bilan ularning bajaradigan vazifasi o'zgaradi. Masalan hujayra po'sti yoshligida suvni o'tkazish, keyinchalik yog'ochlanishi natijasida tayanch vazifasini bajaradi. 3. Shakl berishda to'qimadagi maxsus hujayralar ishtirok etadi. Bunday hujayralar idioblastlar deyiladi. masalan, tosh hujayralari, tuz (kalsiy oksalat). TO'QIMA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA: Kо'pchilik tuban о'simliklarning va suv о'tlarining vegetativ organlarining tuzilishi va bajaradigan vazifalari jihatidan bir-birlaridan kam farq qiladilar. Bu esa ularning yashash muhitining bir xilda ekanligini kо'rsatadi. Lekin quriqlikda yashayotgan yuksak о'simliklarning organlari hujayralarini kelib chiqishi, tuzilishi va vazifasi jihatidan turli yuksak tumandirlar. Bu turli-tumanlik о'simliklarning tarixiy taraqqiyoti jarayonida turli ekologik (havo, tuproq v.b.) sharoitga moslashish natijasida kelib chiqqan va mustahkamlangandir. TO'QIMA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA: Yuksak o'simliklarda to'qimalar kelib chiqishi va bajaradigan vazifasiga ko'ra har xil bo'ladi. Chunki, uzoq davom etgan evolyutsiya jarayonida paydo bo'lgan o'simlik to'qimalari har xil iqlim va tuproq sharoitiga moslashib rivojlangan va nasldan-naslga o'tib takomillashgan. Masalan, bakteriyalarda va sodda suvo'tlarda hamma hujayralar bir xil bo'lib, ayrimlari takomillashgan. Yopiq urug'li o'simliklarda 80 xil Paporotniklarda 40 xil Yo'sinlarda 20 xil Qo'ng'ir suvo'tlarda 10 xil TO'QIMA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA: Embrion boshlang'ich rivojlanish davrida hamma hujayralarda bо'linish ketadi. Lekin keyinchalik hujayraning о'sish va rivojlanishi, kopayishi hisobiga hujayralarning bolinishi qismlarida о'simlikning maxsus kamayadi, embrional toqimalar kam diferensiasiyaga uchrab bо'linish xususiyatini saqlab qoladi. ...