Shoxlarning turlari. Poyaning birlamchi va ikkilamchi anatomik tuzilishi

Shoxlarning turlari. Poyaning birlamchi va ikkilamchi anatomik tuzilishi POYA O'simliklarning o'suv organlari ikki asosiy qism-nova va ildiz sistemasidan iborat. Novda tuzilishi jihatidan asosisy novda qismlari: poya, barga va kurtaklardan iboratdir. Ildiz sistemasi esa asosiy o'q va yon ildizlardan tashkil topgan. Evolyutsiya jarayonida o'suv organlar ilk bor quruqlik sharoitida yashashga moslashgan riniofitlarda yuzaga keladi. Riniofitlarning tanasi dixotomik shoxlangan bo'lib, bargsiz telomdan iborat bo'lgan. Ko'pchilik olimlarning fikricha, tellomdan novda rivojlangan. Qadimgi yuksak o'simliklarning novda va uning shaqlan o'zgargan qismlari o'suv organining funksiyasini (vazifasini) bajargan. Evolyutsiya jarayonida ildiz novdadan kechroq, quruqlikka yasashga moslashgan riniofitlarning rizomoidlaridan vujudga kelgan. Novda yuksak o'simliklarning asosiy o'suv organi hisoblanadi. Odatda, novda rivojlanishi ontogenezdan dastlabki davridan boshlab, apikal meristemadan hosil bo'ladi. u poya, barg va kurtaklarga ajraladi. Novda o'sish xususiyatiga ega. Rivojlanishning dastlabki davrida, ya'ni urug'ning unishidan o'simta hosil bo'ladi. Osimtalarda urug'palla barglari va birinchi chin barglar orasidan poyacha taraqqiy etadi. Poyaning eng uchuda bargchalar orasida o'sish nuqtasi (apiks) bo'lib, undan novda, ya'ni poyaning bir o'suv davrida o'sib chiqqan bargi va ko'rtagi qismi (bir yillik novda) rivojlanadi. Rivojlanishning keyingiz bosqichlarida har bir novda apikal meristemadan, ya'ni uchki kurtaklarning rivojlanishidan vujudga keladi. Demak, kurtak boshlang'ich novda bo'lib, u o'sish va rivojlanish xususiyatiga ega. O'simliklarning eng asosiy birinchi tartib novdasi boshlang'ich poyachaning o'sishidan hosil bo'ladi, keyinchalik uning yon kurtaklaridan ikkilamchi, undan uchlamchi tartib novdalar hosil bo'ladi. Hozirgi zamon morfologlari novdaga uchki (apiks) meristemadan hosil bo'ladigan yaxlit bir organ sifatida qarashadi. Novda ancha murakkab tuzilishga ega, chunki u rivojlanishning dastlabki davridan boshlab, poya, barga va kurtaklarga ajralgan. Novdalar o'suvchi va generativ bo'ladi. O'suvchi novdaning bo'g'in oralig'i uzun bo'lbi, har tomonlama osish qobiliyatiga ega, ular havo orqali oziqlanadi, ammo bundan tashqari boshqa funksiyani ham bajarishi, hamda turli metamorfozaga uchrashi mumkin. O'rta Osiyo cho'llarida, masalan, qumli cho'llarda oq saksovul, qora saksovul, juzg'un, qizilcha yoki barjoq, qulonquyruq kabi o'simliklar novdasidagi barglari juda ham mayda qipiqchalar shaklida yoki butunlay reduksiyalangan bo'lib, assimiliyatsiya funksiyasini yosh novdalar bajaradi. Bunday novdalarning xlorenxima to'qimalarida xlorofill ko'p bo'ladi. Reproduktiv yoki generativ (lotincha ratsio-tug'ilish, kelib chiqish) novdalarning bo'g'im oralig'i qisqa bo'lib. gul va mevalarning tutib turuvchi organ vazifasini bajaradi. Unda assimilyatsiya etuvchi yashil barglar juda kam bo'ladi. Novdanig eng xususiyatli belgisi shundan iboratki, birinchidan, u bo'g'imlarga ajralgan, ikkinchidan esa, har qaysi bo'g'imda bitta, ikkita yoki bir necha barglar joylashadi. Shu xususiyati bilan novda, ildizdan keskin farq qiladi. Novdanig barg bilan birikkan joyi - bo'g'im, bir bo'g'im bilan ikkinchi bo'g'im oralig'i - bo'g'im oralig'i deb ataladi. Agar bargning asosi yoki barglar halqasi (bir ...