Bodom haqida biz bilgan va bilmaganlarimiz

Bodom haqida biz bilgan va bilmaganlarimiz Umumiy tushuncha:Bodom (Amygdalus L.) - ra'nodoshlar (anorgullilar oilasi)ga mansub daraxt va butalar. 40 ga yaqin turi ma'lum. Osiyo, Shimoliy hamda Markaziy Amerikada, Yevropaning janubida, Zakavkazye, O'rta Osiyoda tarqalgan. O'zbekistonda 5 turi mavjud. Ulardan bittasi - shirin mag'izli B. (A. communis L.) ekiladi, qolganlari yovvoyi holda uchraydi. O'zbekistonning dengiz sathidan 100-1200 m gacha bo'lgan togli zonalarida (Farg'ona vodiysi, Surxondaryo, Samarqand, Toshkent viloyatlarida) o'stiriladi. Botanik tavsifi. Daraxti 6- 10 m, shoxshabbasi piramidasimon yoki tarvaqaylagan. ildiz tizimi yaxshi rivojlangan. Barglari nashtarsimon. O'suv va meva novdalari chiqaradi. Erta bahorda, barg chiqarishdan oldin gullaydi. Guli oq yoki pushti, ikki jinsli. G'oyat yorug'sevar va qurg'oqchilikka chidamli. Chetdan changlanganda yaxshi hosil beradi. Mevasi (bodomi) pust (pishganda yorilib ketadi) bilan qoplangan qattiq qobikli danak (yong'oqcha). Iyul-sentabrda pishadi. Bodomi 0,5-4 g (mag'zi 12-80%). Magzi tarkibida 35-67% yog', 30% gacha oqsil moddalar, shuningdek qand, yelimsimon moddalar (achchiq B. tarkibida 2,5% gacha amigdalin) bor. Po'chog'i naviga qarab yupqa (g'alvirak), o'rtacha va qattiq, mag'zi shirin yoki achchiq bo'ladi. . Bodom 100, hatto 130 yilgacha yashaydi. Ko'chati danakmevalilar (shaftoli, olcha, o'rik) yoki achchiq B. danagini ekib olingan nihollarga shirin B. navlarini payvand qilish yo'li bilan yetishtiriladi. Ko'chati kuzda yoki bahorda 8×6, 8×8, 10×10 m sxemada ekiladi. Soz va toshloqi tuproqli, sug'oriladigan bo'z yerlarda yaxshi usadi. Ekilgan yili 8-10 marta, hosilga kirgach, 4-6 marta sug'oriladi. Shoxshabbasiga siyrak yarusli, ba'zan kosasimon shakl beriladi. Daraxti 4-5 yildan boshlab meva beradi. 12-15yili to'liqhosilga kiradi. Bir tupidan 60-80 kg gacha hosil olinadi. Daraxti 20-25° sovuqqa bardosh beradi. Xo'jalik ahamiyati . B. asosan, shirin mag'zi uchun yetishtiriladi. B. mag'zi iste'mol qilinadi, konditer sanoatida, moyi tibbiyotda, achchiq mag'iz B.dan olinadigan efir moyi kosmetika sanoatida, po'chog'i likyor, konyak va vinolar rangi va ta'mini yaxshilashda ishlatiladi. Xalq tabobatida shirin bodom mag'zining qand bilan aralashtirilgani nafas qisishi, bosh aylanish singari kasalliklarni davolashda keng qo'llaniladi.Bodom mag'zi tarkibida ko'p miqdorda moy emulsin fermenti , B1 va B2 vita'minlari qand,oqsil va boshqa moddalar bor. Achchiq bodomning musallas bilan qo'shilgani eshakemini davolashda , asal bilan aralashtirilgani esa toshma yaralarini quritishda davodir . . Bodomning sirka bilan omixta qilingani zamburug''li kasalliklarga qarshi vosita hisoblanadi . Qariqiz o'simligining ildizini bodom moyiga qo'shib damlab , so'ngra boshqa surtilsa , sochning to'qilishi anchagina kamayadi . Moyi ajratib olingan shirin bodomning turupi teriga qo'yilsa , uning rangi tiniqlashib , latif va chiroyli bo'ladi . Shirin bodom moyi yoki mag'zi suvga obdon ezib aralashtirilsa , bodom suti hosil bo'ladi . Tayyorlangan bodom sutidan ichilsa , beozor siydik ...