Gulning tuzulishi, xillari va vazifalari. Gul formulasi va diagrammasi

Gulning tuzulishi, xillari va vazifalari. Gul formulasi va diagrammasi. Reja 1. Gulning kelib chiqishi. 2. Gulning tuzilishi va rivojlanishi 3. Gulning xillari va vazifalari. 4. Gul formulasi va diagrammasi. Gulning kelib chiqishi. Gulli o'simliklarning gullari turli-tuman shaklda. U ochiq urug'li o'mliklar generative organlridan farq qiladi. Bu to'g'ridaga masala botanic olimlarni qiziqtirib kelgan. Gulningkelib chiqishi to'grisdida asosan 3 ta nazariya bor. Shulardan biri psevdant nazariyasi. Psevdant- (yunoncha psevdos- soxta, yolg'on, antos - gul) nazariyasi avstraliyalik botanik - morfolog, sistematik, botanic-geograf olim -professor Rixar Vetshteyn yaratgan. Uning fikricha, yopiq urug'lu o'simliklarning ikki jinsli guli ochiq urug'lilarning (genetumsimonlar sinfi)ning ko'pgina soda tuzilgan bir jinsli changchi va urug'chi gullarning to'plamidan to'pgul yuzaga kelgan. Urug'chilar (Megasporofillar) markazga joylashgan. Ular mevali barglardan hosil bo'lgan, changchi gullarning qoplagich barglari gulqo'rg'onni hosil qilgan. Keyinchalik ba'zi changchilar tojbarglarga aylangan. Bu nanazaiyga muvofiq, yopiq urugli o'simliklar shamol yordamida changlanadigan mayda, ko'rimsiz qoplag'ichli gullarga ega bo'lgan (qayindoshlar, bukdoshlar, qayrag'ochdoshlar va boshqalar)da gul bir uyli, bir jinsli bo'lib, ochiq urug'lilarning strobillarini (yunoncha strobilis- g'udda) eslatadi. O'chiq urug'li o'simliklardan efedrani strobili bog'imlarda joylashgan. Ular qisqa o'qdan iborat, bu o'qarga 2-8 tagacha tangachaga o'xshagan burglar qarama-qarshi o'rnashgan bo'ladi. Bu tangachalardan yuqorida joylshgan bir necha mikrostrobil bo'ladi. Har bir mikrostrobil barg - o'zida ayrim bir gul bo'lib, u anterofor yoki changchi gul deb ataladi. Anterofora 2-8 ta yoki uch xonalari changdondan iborat bo'ladi (11-rasm). 11-rasm. Gulning kelib chiqish tasviri: 1-efedraning mikrostrobillari; 2-alohida mikrostrobil; 3-mikrostrobilning diagrammasi; 4-kauzarinning changch gul diagrammasi: 5- gultojbarglari; 6-8 megastrobillardan efedra urug1chilarining hosil bo'lishi; n-gulni o'rab turuvchi pardacha; e- gultojbarg; ч-kosachabarg. Anterofora ikki changchining o'sishidan taraqqiy etadi. Betshteynning taxminlariga ko'ra yopiq urug'li o'simliklar gulining rivojlanishi uch xil bosqichdan iborat bo'lgan. Birinchidan, erkak to'pgul - changchilar tarqqiy etgan rivojlanishining ikkinchi bosqichida changchilar soni ortib borgan va gul yinbarglari atrofida joylashgan. Uchnchi bosqichida changchlardan urug'chi, gulyonbargalardan kosachabarglar taraqqiy etgan. Vetshteyn fikricha taraqqiyotning uchinchi bosqichida erkak to'pgul ikki jinsli gulag aylangan. Mazkur nazariyani hozirgi olimlarimiz ma'qullamaganligu sababli, u faqat tarixiy ahamiyatga ega. Strobillar nasariyasi. Uilanda tomonidan taklif qilingan. Bu olim 1906 yilda bennetitlar (ochiq uruglilarning qadimgi qazilma qoldiq vakili)ning qoldiqlarini topadi. Bu o'simliklar mezazoy erasining ochiq urug'li osimliklariga mansub bo''lib, evolyitsiya jarayonida butunlay yo'qolib ketgan. Bennetitlar ochiq urug'li daraxtsimon o'similar bo'lib, gullari ikki jinsli. Ular tashqi qiyofasijihatidan palmalarga, ayniqsa sagovniklarga yaqin. Lekin sagovniklarda strobillari ikki uyli. Bennetitnamolarda mikrosporofill va makrosporofillari bitta g'uddada (stobilus) to'planadi. Mikrosporofillari patsimon (112-rasm), ular bir-biri bilan o'sib, tutasshib, ancha murakkab bo'lgan mikrosinagi hosil qiladi. Makrosporofillari urug'kurtakli bo'lib markaiy o'rinni egallaydi. Urug'kurtakdan ...