Ildiz bosimi kuchi, tuproqdagi suv formulalari

Mavzu: ILDIZ BOSIM KUCHI, TUPROQDAGI SUV FORMALARI Reja: 1. Ildiz tizimining suvni so'rishiga tashқi sharoit omillarining ta'siri. 2. O'simliklarning suv muvozanati 3. Tuproqdagi suv formalari Harorat ildizning suvni so'rish tezligiga ta'sir ko'iladigan eng muhim omillardan biridir. Agar tuproq xarorati pasaya boshlasa, ildizning suvni so'rish krbiliyati ham susaya boradi. Bu xrdisani kuzatish uchun o'simlik o'sib to'rgan tuvak atrofini muz bilan urab kuyish kerak. Ko'p utmay o'simlik suliy boshlaydi. Chunki tuproq sovi ganda ildiz-larga juda ham suet boradigan suv o'simlikdan buglanib sarflanadigan suv miqdorini krplay olmaydi. Tuvak me'yoriy xaroratga utkazilsa, o'simlik avvalgi xrlatiga kayta-di. Past xaroratda suvni so'rish krbiliya-tiningpasayishi xo'okayra protoplazmasi krvushkrklikdarajasiningoshib ketishi tufayli ruy beradi, deb tushuntiriladi. Tuproq. xarorati keskin pasayganida, usim-likning sulishi natijasida hamma fizi-ologik jarayonlar ham buziladi : orizchalar yopiladi, transpiratsiya va fotosintez jarayonlari keskin pasayadi- Mineral elementlarning yutilishi ham tuxtab қoladi. Bunday holat uzoqrok davom etsa, o'simliklar nobud bo'lishi mumkin. Suvning ildizga kirish tezligiga xavodagi kislorod miqdori ham ta'sir etadi. Xujayra protoplazmasi suvni harakatga keltirish uchun ma'-lum miқdorda energiya sarflaydi, bu energiya esa nafas olish jarayonida hosil bo'ladi. Shuning uchun ham zich tuproqli, katkalokli yoki uzoqrok. muddatga suv bilan krplangan yerlarda o'simliklar yaxshi rivojlana olmaydi va nobud bo'ladi. Chunki bunday yerlarda kislorod yetmay krladi va natijada ildizlarning nafas olishi sekiyalashadi yoki tuxtab krladi. Xujayralarda modda almashinuv jarayoni ham buziladi, natijada spirt-lar, uglevodlar va organik kislotalar to'plaa boshlaydi. Protoplazma-ning osmotik xususiyatlari ham uzgarib ketadi. Shuning uchun ham tup-rok.ka yaxshi ishlov berib, agrotexnik tadbir- choralarni turri kullash va aeratsiya ta'minotigaerishish ildizlarning faolligini oshiradi. Ildizning suvni so'rish va harakatga keltirish krbiliyatiga tuproq, eritmasining kontsentratsiyasi va rN darajasi ham ta'sir etadi. Ildiz xujayrasi shirasining kontsentratsiyasi tuproq. eritmasi kontsentratsiya-sidan yukrri bulsagina suv ildizga surila boshlaydi. Aks xrlda ildiz tuproqdan suv olish u yokda tursin, uzida mavjud suvni ham yuk.otishi mumkin. Shuning uchun ham shur tuproqlarda fak.at osmotik bosimi yuk,ori o'simliklar (shuralar va boshқalar) yashay oladi. Chunki ularningxujay-ralarida tuz to'plaish x.isobiga osmotik bosim juda yukrri bo'ladi. Tuproq eritmasining PH juda past (2-3, ya'ni nordon reaktsiyaga ega) bo'lgan eritmalaridan ko'pchilik o'simliklarning ildizlari suvni o'zlashtirolmaydi. Reaktsiya neytral darajaga yak.inlashgan sari suvning o'zlashtirilishi x.am faollasha boradi. O'SIMLIKLARNING SUV MUVOZANATI. O'simliklar tanasiga suvning kirishi va sarflanishi suv muvozanati deyiladi. Bunda o'simlik tanasiga kiraetgan suv bilan sarflana-yotgan suv miqdori bir-biriga to'ғri kelishi lozim, Lekin yozgi ochiқ kunlarda kuyosh nurlari ta'siridan transpiratsiya kuchayishi va o'simlik қabul kilayotgan suv uning urnini krplay olmasli-gi natijasida nisbiy tenglik buziladi. Oқ.ibatda suv defitsitligi (takchilligi) ruy beradi. Aksariyat xollarda taқchillik 5-10 foizga teng va o'simliklarga ...