Mineral elementlarning fiziologik ahamiyati

Mavzu: Mineral elementlarning fiziologik ahamiyati Reja 1. Azot. o'simlik uchun azot manbalari 2. Nitratli va ammoniyli azotlar 3. Tabiatda azotning aylanishi 4.Oltingugurt. O'simliklarda S ning asosiy birikmalari 5.O'simliklar uchun otingugurt manbalari va ularning xujayra tuzilishidagi roli. 6.Fosfor. Fosforli birikmalarning xujayralardagi ahamiyati 7.O'simliklardagi fosforli zahira birikmalari 7.Kaliy, Kaltsiy va Magniyning o'simliklar hayotidagi o'rni AZOT. Azot o'simliklar hayoti uchun epg kerakli elementdir. U hayotiy muhim birikmalar - Oqsillar, fsrmeptlar, nuklein kislotalar va boshq.a bir kator birikmalar tarkibiga kiradi. Azot o'simliklar kurukoshrligining o'3 foiznni tashqil etadi. Tabiatdagi asosiy azot manbai atmosfera tarkibida bo'lib, uning umu-miy miqdori 75,6 foizni tashqil etadi (56- chizma). Bir kvadrat metr yer ustida 8 tonnagacha azot bor. Lekin yashil o'simliklar atmosfera tarkibidagi molekulyar azotni bevosita o'zlashtirolmaydi. Chunki mole kulyar azot uta turgun bo'lib. uni faol x0-1o'3 utkazish uchun juda katta energiya sarflash kerak. Turrun holatdagi atmosfera azotini asosan ikki yul bilan faol Holatga utkazmsh mumkin: I) kimyoviy; 2) biologik. Kimyoviy yul juda Yuqorii xarorat (500) va bosim (35 MPa) ostida boradi. Biologik yul. Tabiatda molekulyar azotni ammiakkacha kaytaruv-chi koptima organizmlar (mikroorganizmlar va ayrim suvutlari) mavjud. Bular azot o'zlashtiruvchi yoki azotofiksatorlar deb ataladi. Azot o'zlashtiruvchi mikroorganizmlar ikki guruxga bo'linadi: 1) erkin yashovchi azotofiksatorlar; 2) o'simliklar bilan simbioz Xolida yashovchi azotofiksatorlar. Erkin yashovchi azotofiksatorlar ham uz navbatida ikki guruxga bo'linadi: I) anaerob azotofiksatorlar; 2) aerob azotofiksatorlar. Anaerob azotofiksatorlarga (ya'ni kislorodsiz sharoitda yashovchi) sporali bakteriya Klostridium pasterianium ( ), aerob mikroorganizmlarga esa Azotobakter ( ) misol bo'lishi mumkin. Bu ikkala mikroorganizm ham molekulyar azotni o'zlashtirish uchun fermentlar ishtirokida energiya sarflaydi. Buning uchun glyukoza yoki boshqa organik moddalarningoksidlanishi natijasida ajralib chikkan energiyadan foydalanadilar. har bir famm sarflan-gan glyukoza enергияси hисобига Azotobakterlar 15 mg.gacha va Klostridium esa 2-3 mg azot tuplaydi. Bundan tashqari erkin yashovchi azotofiksatorlarga ayrim kuk-yashil suvutlari ( ) ham kiradi.-Ular, ayniқsa, chuchuk suv-li xavzalarda katga ahamiyatga ega (ayniқsa, sholikorlikda) . Bu organizmlar bir gektar yerda 10 dan 40 kg.gacha boglangan (o'zlashtiradigan) azottuplashi mumkin. O'simliklar bilan simbioz xolida yashovchi mikroorganizmlarga tuganak bakteriyalarini ( ) ko'rsatish mumkin. Ularning mavjudligi 1866 yilda M.S.Voronin tomonidan aniklangan edi. Bu bakteriyalar dukkakli o'simliklarning ildiz to'қimalariga kirib xaet kechiradi va natijada tuganaklar hosil bo'ladi. Tuganak bakteriyalar ko'p miқdorda azot, jumladan, yerda ko'p organik azotni ham tuplaydi. Masalan, yaxshi rivojlangan ingichka ildizlaridagi tuganak bakteriyalar bir yilda gektariga 300 kg gacha azot tuplashi mumkin. Umuman, 200 turga yakin o'simliklarning ildizida maxsus tuganak bakteriyalari Xaet kechirishi aniklangan. Azotofiksatorlar planetamizda yiliga bir necha million tonna erkin azotni kaytarib, ammiakka aylantiradi. Odatda ammiak ...