O'simlik va kasallik qo'zg'atuvchilar orasidagi o'zaro munosabatlar genetikasi

O'simlik va kasallik qo'zg'atuvchilar orasidagi o'zaro munosabatlar genetikasi Reja. O'simlik va kasallik qo'zg'atuvchilar orasidagi munosabatlarning genetikasi. O'simlik va kasallik qo'zg'atuvchilarning evolyutsiyasi. Patogenlik genetikasining mohiyati. Gen va gen gipotizasi . O'simlik va parazitning o'zaro munosabati. Adabiyotlar:1,2,3,5,9. O'simliklardagi barcha irsiy belgilar, jumladan kasalliklarga chidamlilik xususiyati genlar vositasida nazorat qilinadi. Bu to'g'rida 1917 yil Bifferen birinchi bo'lib aytgan edi. 1917 yilga kelib Amerika fitopatologi Stekmen tomonidan zamburug''ning turli shakllari g'alla ekinlarining turlarida va navlarida parazitlik qilish xususiyatini aniqlagan. Shundan keyin yangi rassalarning hosil bo'lishi bilan o'simlik chidamliligini yo'qolish qonuni aniqlandi. O'simlik, kasallik qo'zg'atuvchisi orasidagi munosabatning namoyon bo'lishida ekologik sharoit ham asosiy rol o'ynaydi. Seleksiya ishini amalga oshirishda seleksioner olimlar yuksak o'simliklar bilan , patogen mikroorganizmlarning patogenlik xususiyatining evolyutsiyasini ham nazarda tutishi zarur. Tuproqdagi mikroorganizmlar populyatsiyasini tarkib topishida ularning biologik va fiziologik xususiyatlari muhim rol o'ynaydi. Bu xil taksonomik birlikka mansub o'simlik morfologik xususiyatlariga qarab sof liniyalarni hosil qiladi. Mikroorganizmlarda esa bir hujayrali kultura - biotiplar deyiladi. Har qanday biotipda bitta hujayradan yoki bitta sporadan hosil bo'lgan mikroorganizmlar guruhi tushuniladi. O'simlik va kasallik qo'zg'atuvchisining turlar orasidagi munosabatlarning takomillashishi. 1.O'simlik 1.Patogen 2.Populyatsiya 2.Populyatsiya 3.Turlar 3.Turlar 4.Tur xillari 4.Tur xillari 5.Biotiplar 5.Biotiplar 6.Nav 6.Fiziologik rassa O'simliklarning kasalliklari qishloq xo'jaligining rivojlanishida asosiy zarar keltiruvchi manba hisoblanadi.Kasallikning keng tarqalishi ko'pincha ekologik sharoitga, qulay iqlim sharoitiga, radiatsiya miqdori va mikroorganizmlarning fiziologik xususiyatlari asosiy rol o'ynaydi. Evalyutsiya jarayonida uzoq davr mobaynida hosil bo'lgan tabiiy sharoit patogen turlar miqdorini ortib borishiga sabab bo'ladi. O'simliklar kasalikka beriluvchan bo'lsa, tuproqdagi patogen zamburug''lar miqdori ortib ketadi o'simlik kasallikka chidamli bo'lsa kasallik qo'zg'atuvchi mikroorganizmlar miqdori kamayib ketadi. Masalan Respublika sharoitida g'o'zaning o'rta tolali navlarini Vertitsillium zamburug''i to'liq kasallantirish xususiyatiga ega bo'lgan. Ekin dalalarida bir xil navni bir joyda muntazam etishtirish ham shunday salbiy oqibatlarga olib keladi.Natijada tuproqda patogen turdagi zamburug''larning agressiv namunalari to'plana boshlaydi. Tabiatda esa yovvoyi o'simliklar biotsenozida malum turdagi mikroorganizmlar tarqalishiga to'liq sharoit yaratib bermaydi. Natijada kasallik tarqalishi va agressivligi doimo chegaralanib boradi. Masalan, geveya o'simligi Amerika sharoitida tabiatda Dothidiella zamburug''i bilan kam kasallangan, Amazonkada doimiy ekilgan dalalarda kasallik barcha o'simliklarni to'liq kasallantirgan. Ximel o'simligi kasalligi Yaponiyadan Angliyaga olib kelingan , undan Yevropaga va MXD davlatlariga tarqalib ketgan soxta un shudring kasalligining iqtisodiy zarari yildan yilga ortib bormoqda. Uzumda uchraydigan un shudring zamburug''i kasalligini qo'zg'atuvchisi Sh-Amerikadan Angliyaga ko'chat bilan kelib keyinchalik butun ekinlarni un shudring kasalligi tufayli qurib qolishiga sabab bo'lgan. Respublikamiz sharotida g'o'zada uchraydigan fuzarioz kasalligi tut, mevali daraxtlarni, poliz ekinlarini, rezovor mevalarni va boshqa o'simliklarni kasallantirmoqda. N.I.Vavilov fikricha, o'simliklarning kelib chiqish ...