Yadro, golji apparati, endoplazmatik to'r, ribosoma, mitoxondriya tuzilishi va funksiyasi

Mavzu: YADRO, GOLJI APPARATI, ENDOPLAZMATIK TO'R, RIBOSOMA, MITOXONDRIYA ULARNING TUZILIS'HI VA FUNKTSIYASI. Reja: 1 Yadro va yadrochaning tuzilishi va funktsiyasi 2. Golji apparati, va endoplazmatik to'r ularning tuzilishi va funktsiyasi 3. Mitoxondriya, lizosoma, ribosoma ularning tuzilishi va funktsiyasi YADROCHA. Yadrocha yadroningdoimiy yuldoshi bo'lib, yoruғlik va elektron mikroskoplarda juda anik, kurinadi. Uning soni, ulchami va shak-li o'simliklarningturlari uchun doimiydir. Yadrocha DNKning ma'lum қismlarida shakllanadi va membrana kavati bilan uralmaganligi uchun uning chegaralari anik, kurinmaydi. Tarkibida suv kamrok. bo'lib, 80 foiz oқsil va 15 foiz atrofida RNK bo'ladi. Yadrochada RNKning mik.-dori tsitoplazma va yadrodagiga nisbatan ko'proқ, bo'ladi, chunki yadrocha RNKni taksimlovchi asosiy markaz sanaladi. Yadrocha oqsil sintezida va ribosomalar hosil bo'lishida ishtirok etadi. Umuman, yadrocha xujayradagi genetik ma'lumot saklanadigan asosiy markaz sanaladi. ENDOPLAZMATIK TUR. Mazkur atamani 1945 yil Porter joriy К.ИЛГЭН. Endoplazmatik tur kanalchalar, pufakchalar va tsisternalarning uzaro tutashligidan iborat murakkab shoxlangan tur tizimi ekanligi aniklangan. Bu tsitoplazmada keng tark,algan va murakkab membrana tuzilmasi bo'lib, asosan juft membranali kanallar tizimini tashqil etadi. Membrananing kalinligi 5-7 nm atrofida, kanallarning ichki diametri 30-50 m.gacha. Endoplazmatik tur kanalining ichi suyuklik bilan tula. Endoplazmatik tur membranasi ning yuzasi sillik.yoki granulyar (burtmachali) bo'ladi. Sillik. membranada, asosan uglevodlar, lipidlar va terpenoidlar hosil bo'ladi. Granulyar membranada esa oqsillar, fermentlar va boshқalar sintez қilinadi. Endoplazmatik tur membranasi-ning ayrim joylarida ribosomalar ham joylashgan. Ular oqsillarning sintez jarayonini ta'minlaydi. Endoplazmatik tur kanallari yadro membranalari, plazmolemma bilan ham tutashgan bo'ladi. Natijada u protoplazma ichidagi moddalar-ning x.arakatini va taksimlanishini ta'minlaydi. Bir xujayraning endoplazmatik turlari (plazmodesma ipi or- boshq;a xujayralarniki bilan ham tutashadi va natijada umumiy modda almashuv tizimi vujudga keladi. RIBOSOMALAR. Ribosomalar endoplazmatik turda joylashgan eng kichik organoidlardir. Ular 1955 yilda Palada tomonidan ochilgan. Ribosomalar elektron mikroskopda olingan chizmalarda dumalok. shaklda kurinib, diametri 20-30 m.ga teng. Ribosomalarning x.ar biri ikkitadan katta va kichik bulakchalardan tuzilgan. Kattasining diametri 12-15 nm, kichiginiki esa 8-12 nm ga teng. Ribosoma bulaklari yadrochada sintez bo'ladi va tsitoplazmaga utadi. Tsitoplazmada esa matriks RNK molekula-sida ribosomalar shakllanadi. Ribosomalar tsitoplazmada erkin yoki endoplazmatik tur membranasiga tutashgan bo'ladi. Ribosomalar xujayradagi oқsil sintez қiluvchi asosiy manba hisob-lanadi. Ularda xujayradagi hamma RNKning 65 foizi joylashgan, oqsil 50-57 foiz, lipidlar 3-4 foiz atrofida. Keyingi yillarda aniқlanishicha, ribosomalar fakat protoplazma-da bulmay, balki yadro, plastidalar va mitoxondriyalarda ham mavjud, spetsifik oқsil sintez k.ilish qobiliyatiga ega. GOLJI APPARATI. Endoplazmatik turning ma'lum қismla-rida joylashgan pufakchali katlamlar Golji apparata deyiladi. Ular endoplazmatik turdan uzilib chikib ketadigan pufakchalarninguzaro Kushilishi va uzgarishlaridan yuzaga keladi. Turli disk, tayokcha va boshqa shakllarda bo'lib, xar tuplamda ...