Abiotik changlanish usullari

Abiotik changlanish usullari Reja: Gidrofiliya (suv erdamida changlanish). Anemofiliya (shamol erdamida changlanish). Abiotik changlanish usullari deb tirik organizmlar ishtirokisiz - shamol va suv vositasida amalga oshadigan changlanish usullariga aytiladi. Gulli o'simliklarning taxminan 80 % da biotik usulda changlanish, 19.6 % da shamol erdamida (abiotik usulda changlanish) amalga oshadi. Anemofiliya- shamol erdamida changlanish boshokli o'simliklarda, aksariyat ninabarglilarda va kupchilik keng bargli daraxtlardauchraydi. Gidrofiliya - suv erdamida changlanish, suv o'simliklarida keng tarkalgan. Shamol erdamida changlanadigan o'simliklar guruh bo'lib usishadi, ularning gullari kurimsiz bo'lib, rangsiz bo'ladi. Gulkurgoni yaxshi rivojlanmagan, erta bahordan barglari ezilgunga qadar gullab, ko'p sonli va kuruk changlar hosil qiladi. Changlari mayda, kuruk va yengil bo'lib, uzun chang iplarida joylashadi. Bunday o'simliklarning urugchisining tumshukchasi keng, uzun eki patsimon bo'lib, gulchangini oson kabul qilib olishga moslashgan. Ayrim suvda va suv buyida usadigan o'simliklarda changlanish jaraeni suv erdamida amalga oshadi. Gulli o'simliklarning suvli muhitda yashashi, xususan, dengizlarda yashashga moslanishlari ehtimolligi ikkilamchi hodisadir. Gulli o'simliklarning 40 ga yaqin turlari dengizlarda yashaydi. Suvli muhit ularning katta kismi uchun yashab bulmaydigan muhit bo'lgan. Bunday o'simliklar gidrofit o'simliklar deb atalib, tanalari suvga botib usadigan, organlarida mexanik to'qimalar deyarli rivojlanmaydigan, aeronxima hujayralari yaxshi rivojlangan bo'lib, ularda kislorod tuplanadigan o'simliklardir. Bu o'simliklarning suv yuzasida kolgan barglarining fakatgina ustki epidermisida ustitsalar joylashadi, ostki, suvga tegib turgan kismida esa ustitsalar bulmaydi. Barg mezofili ustunsimon va bulutsimon parenximalarga ajralmagan bo'lib, fakatgina bir xil - bulutsimon to'qimadan tashkil topgan, bu to'qimaning hujayralararo bulshiklari katta bo'lib, ularning bushliklarida havo tuplanadi va ularning barglarini suv yuzasida muallak turishini ta'minlaydi. Odatda, suv o'simliklarining gullari va tupgullari hamda tanasining bir kismi suvdan tashqarida (suv yuzasida) shakllanadi, kolgan kismi esa suv ostida rivojlanadi. Bunday o'simliklarning gullari xam odatda (kuruklik o'simliklari kabi) shamol yoki xasharotlar erdamida changlanadi. Masalan, barglari suv yuzasida so'zib yuruvchi, diametri 2 metrga etuvchi, gullarining diametri 35 sm ga etadigan Viktoriya Victoria regia usimligi xam xasharotlarning Melolontha melolontha turi bilan changlanadi (rasm). rasm. Viktoriya Victoria regia Nilufar (kuvshinka) - Nymphaea usimligining kupgina turlari (K alba, K mexicana, N. Gigantea) xam entomofil usulda changlanadi (rasm). Bizda akvarium usimligi sifatida keng tarkalgan Kabomba (rasm) usimligi o'z vatanida, yani Shimoliy Amerikada gullari nektar ajratib, jalb kiladigan mayda kushkanotli xasharotlar erdamida changlanadi. Bu o'simliklarning gullarining changlanishi entomofil bo'lishi, uzidan nektar ajratishi, dixogam va ayrim jinsli bo'lishiga qaramasdan ularning urug maxsuldorligi juda xam past bo'ladi. Bunga sabab o'ziga xos changlovchi xasharotlarning yetishmovchiligi va changlanishning sodir bulmasligidir. Ushbu o'simliklar aksariyat turlarining tabiatda tarqalishi vegetativ kupayishi hisobiga amalgaoshadi. Suv o'simliklarining ayrim turlari - ...