Changlanish va uning xillari. Gulli o'simliklar evolyutsiyasida uzidan va chetdan changlanishning roli

Changlanish va uning xillari. Gulli o'simliklar evolyutsiyasida uzidan va chetdan changlanishning roli Reja: Gulli o'simliklar evolyutsiyasida uzidan va chetdan changlanishning roli. Gulli o'simliklarning chetdan changlanishga moslanish usullari. Aksariyat gulli o'simliklar oldin gullab, keyin changlanadi. Bunda changdondagi changning urugchi tumshukchasiga tushishi changlanish deyiladi. Changlanish uruglanish jarayonini ta'minlab beradi. UruFlanish deb erkak (spermiy) va urgochi (tuxum hujayra) jinsiy hujayralarining o'zaro kushilish jarayoniga aytiladi. Changlanish ikki xil bo'ladi: uzidan (idiogamiya) va chetdan changlanish (ksenogamiya). yopiq uro'g'li o'simliklar kuprok chetdan changlanish (ksenogamiya, krossbriding, autbriding) ga moslashgan bo'lib, bunda urugchi tumshukchasi bir turga mansub bo'lgan, lekin boshqa bir o'simlik gullari changi bilan changlanadi. Chetdan changlanishda kaysi vositalar yordamida changlanishiga karab, chetdan changlanishning quyidagi usullari farqlanadi: Biotik (entomofiliya, ornitofiliya, xiropterofiliya va boshqalar) va Abiotik (anemofiliya va gidrofiliya) usullari. I. Uzidan dangmanish. Agar urugchi tumtukchasi shu gulning yokg shu o'simlikdagi boshqa bir gulning changi bilan changlansa, bunday changlanish jarayoniga uzidan changlanish (idiogamiya) deb ataladi. Bunday changlanish, asosan ikki jinsli gullarda sodir bo'ladi (arpa, buFdoy, no'xat, loviya, suli, tarik, pomidor, fya, zigir). Uzidan changlanish uch xil bo'ladi: Avtogamiya (Auto - uzidan, gamos - nikohlanaman degan manoni bildiradi) - urugchining tumshukchasiga shu hazmogam (ochiq) gulning changdonidan chikkan chang tushadi. Geytonogamiya (yun. Geiton - kushni va gamos - nikohlanaman degan so'zdan olingan) - bir o'simlik individiumi o'rtasida bo'ladi, yani bir gul changdonidan chidan chang shu o'simlik individiumidagi boshqa gulning tumshukchasiga tushadi. Geytonogamiya usuli bilan changlanish germafrodit o'simliklarda xam, bir uyli, ayrim jinsli o'simliklarda xam sodir bo'ladi. Bu usulda changlanish shamol yoki xasharotlar yordamida amalga oshadi. Kleystogamiya - bazi o'simliklarda uzidan changlanish xali ochilmagan, yani kleystogam (yopiq) gullarda sodir bo'ladi. Kleystogam gullarni binafsha (Viola), eryoigok (Arachis), Arpa (Hordeum) o'simliklarida ko'rish mumkin. Bu usulda changlanish jarayonida changlar tumshukchaga tukilmasdan, changdonning uzida usa boshlaydi va chang naychasi tumshukchagacha usib borib, ustuncha orqali mo'rtak xaltachasiga etib boradi. Shundan keyin kush uruglanish jarayoni boshlanadi. P. Chetdan danglanish - shsenogamiya (yun. Xenos-begona; gamos m nikohlanaman degan so'zdan olingan) yopiq uro'g'li o'simliklarda uchraydigan asosiy changlanish usuli bo'lib, evolyutsiya jarayonida bu usulda changlanish uchun ularda xilma-xil moslanishlar paydo bo'lgan. Bu moslanishlar gulning uzidan changlanishiga tuskinlik qiladi. Uzidan changlanish yopiq uro'g'li o'simliklarda nisbatan kam tarkalgan. Ayrim o'simliklarda bu hodisa odatda chetdan changlanish amalga oshmay kolgan xollarda gullash davrining oxirida sodir bo'ladi, yani nokulay sharoitlar yuz berib, chetdan changlanish imkoniyati bulmay kolgan vaqtlarda amalga oshadi. Chetdan changlanish (boshqa o'simlik changi bilan changlanish) kupchilik o'simliklar uchun kulaydir, chunki bunday changlanishda har xil irsiy belgilari bor gametalar kushiladi - nasllar esa xar ...