Nafas olish ekologiyasi

Reja 1. Nafas olishda kislorodning yutilishi va korbonat angidridning ajralishi 2. Nafas olishning o'simlikning biologik xususiyatlari, turiga, yoshiga boғliqligi 3. Nafas olishni tashqi sharoit omillariga boғliqligi 4. Hosilni saqlashda nafas olishning ahamiyati. Nafas olish tezligi o'simliklarning turi, yoshi va yashash sharoitidagi omillarta'siriga bogliq. Xattobutezlikbirusimlik-ning har xil qismlarida turlicha sodir bo'ladi. O'simlik qancha yosh va modda almashinuv jarayoni k,ancha faol bulsa, nafas olish ham shuncha kuchli bo'ladi. o'simlikning k,arish jarayonida nafas olish tezligi x.am pasaya boradi. Pishib yetilgan, kuruq ururlarda nafas olish tezligi juda past, unayotgan ururlarda esa juda faol bo'ladi. Masalan, tarkibi-da 10-12 foiz suvi bo'lgan bir kilogramm arpa uruғi bir kecha-kunduzda O 3-0 4 mg SO2 ajratadi. To'la burtgan va unayotgan ururlarda esa nafas olish tezlyagi 10 ming martadan Yuqorii bo'ladi. Umuman, o'simliklarning nafas olish tezligi ichki va tashqi omil-lar ta'siriga borliq. KISLORODNING MIQDORI. Nafas olish jarayoni uchun kislorod-ningmiqdori engmuxo'momillardanbirihisoblanadi. havotarkibida-gi kislorod (21 foiz) o'simliklarning erkin nafas olishigatula yetarli bo'lib, xatto uning miqdori 9 foizgacha kamaysa xdm o'simliklarga zararli ta'sir kilmaydi. Fakat atmosferada kislorod miqdori 5 foizga tushgandan so'nggina uning yetishmasligi sezila boshlaydi. o'simlik to'k,imalaridagi kislorod miqdori atmosfera tarkibidagi kislorodtsan kamroqbo'lib, uzga-rib turadi.-Masalan, kand lavlagining barg tuqimalarida bu ko'rsatkich miqdori bir kecha-kunduz davomida 7,1 foizdan 17,4 foizgacha 'uzgarad'i. Demak, atmostseradagi kislorod o'simliklar uchun tula yetadi. Ammo ildiz tizimi joylashgan tuproqda tez-tez kislorod yetishmaslik hollari sodir bo'lishi mumkin. Ayniqsa, tuzilmasi buzilgan, chirindi (gumus) moddalari kam, suv bosib, uzoq, muddatga saqlanib qolgan qatqaloq hosil bo'lgan yerlarda kislorodning tuproq zarrachalari orasiga kirib turish jarayoni buziladi va ildizlar uchun anaerob sharoit yuzaga keladi. Ildiz tizimi joylashgan tuproq muhitida kislorodning yetishmasligi aerob nafas olish urniga bijgish jarayonini faollashtiradi va natijada zaxira organik moddalar ko'proq, sarflanadi. Oraliq moddalar sifatida spirtlar ajralib to'plaib, o'simlik ildizlari chiriy boshlaydi. Bu uzoqroq davom etsa, o'simliklarning o'sish va rivojlanishi, hosildorligi keskin kamayadi va xdggo o'simlik ulishi ham mumkin. Shuning uchun bunday yerlarga kushimcha ishlov berish, ya'ni tuproqni yumshatish, qatqaloqqa yul quymaslik, o'ғitlash (organik va mineral) zarur. KARBONAT ANGIDRIDNING MIQDORI Karbonat angidridning miqdori ham nafas olish jarayonida ma'lum ahamiyatga ega. To'qimalarda u ko'p miqdorda tugshanganda nafas olish tezligi pasayadi. Karbonat angidridning to'plaishi ko'pincha pishib yetilgan va kattiq pust bilan krplangan ururlarda sodir bo'ladi. Ko'pchilik yovvoyi o'simliklarning kattiq pust o'ralgan uruғlari uzoq yillar davomida o'zining ko'karish qobiliyatini yo'qrtmaydi, chunki ularning pusti ostida to'plagan karbonat angidrid ta'siridan nafas olish tezligi juda sust bo'lib, organik modda tezda sarflanmaydi. Omborlarda SO, ning miqdori ko'p bo'lganda mevalar uzoq, muddatgacha yaxshi saqlanadi. XARORAT O'simliklarning nafas olish jarayoni ...