Tutlarni ko'paytirish

Reja: Tutni urugidan ko'paytirish Tutni vegetativ ko'paytirish Tutzorlarni tashkil etish 1. Tutni urugidan ko'paytirish. Tutchilikning asosiy vazifalaridan biri kuchatlarni muttasil kupaytirib borish asosida ipak qurtining oziq bazasini tobora mustahkamlashdir. Tut daraxtlari jinsiy ( urugdan ) va jinssiz (vegetativ payvandlash parxishlash, kalamchasidan ekish) yo'li bilan kupaytiriladi. Tutni urugdan ko'paytirish eng kadimiy usullardandir. Urug' sepish texnik jihatdan oson bo'lib, lekin ko'p mehnat va mablag' sarflanadi. Tutni urugidan ko'paytirishning o'ziga xos kamchiliklari bo'lib jumladan, tut daraxti asosan ikki uyli bo'lganligi uchun tabiiy holatda ayrim navdor urgochi gulli daraxtlar boshqa bir xasak tut changi bilan changlanganda, bunday urugdan etishtirilgan kuchatlar sifatsiz bo'ladi. Bundan tashqari, urugdan ustirilgan tutning voyaga etishi uchun ko'p vaqt talab qilinadi. Urugdan ustirilgan kuchatlardan tashkil qilingan buta shaklidagi tutzorlardan 3, 4 va baland tanali tutzorlarning bargidan ipak qurti boqish uchun 7 - 8 yili foydalanish mumkin. Chunki buta tutzorga ekiladigan nihol 1 yil niholzorda va 2 yoki 3 yil yangi ekilgan joyda, baland tanali tutzorda yoki qatorlab ekilgan joyda o'sishi zarur. Bundan tashqari urugidan ustirilgan tut daraxtining mevaga kirishi xam shunga yarasha kechikadi. Tutni vegetativ usulda o'stirishda ona daraxt uzining irsiy xususiyatini tuliq saqlab qoladi. Payvand va parxish qilingan, hamda qalamchasidan ustirilgan tutlarning bargi va mevasidan 2 yoki 3 yildan sung foydalanish mumkin. Parxish va qalamchalash usullarini qo'llash tufayli tashqi muhit ta'sirida yaxshi xususiyatli bo'lib qolgan (mutatsion uzgaruvchanlik hodisasi ruy bergan) ona daraxt novdasidan ko'paytirish yo'li bilan uning irsiyatini saklab qolish mumkin. Biroq, payvandlash usuli bilan yuqoridagi uzgaruvchan irsiy xususiyatni butunlay uzgartirmay saklab qolish mumkin emas. Chunki, payvanddustga payvandtagga va aksincha, payvandtag payvanddustga ta'sir qilib, biri ikkinchisini qisman uzgartirishga sababchi bo'ladi. Bunday o'zgarish ruy berishi uchun uzoq vaqt talab qilinadi. Vegetativ usulni xam uziga yarasha ayrim kamchilligi bor. Masalan: ona daraxt kasallangan yoki zararkunandalar ta'sirida zaiflashgan bulsa (qalamchadan ko'paytirish bundan mustasno), bunday o'simliklardan vegetativ yul bilan urchitilgan yosh daraxtlar kasallanib, boshqa o'simliklarni zararlantirishi mumkin. Shu sababli vegetativ usulda ko'paytirish uchun sog'lom, baquvvat va yaxshi navli tut daraxtlarini tanlash lozim. Shunday qilib tutning urugdan va vegetativ usullarda ko'paytirish afzalliklari bilan birga ularning kamchiliklari ham borligini ko'rib utdik. Shu munosabat bilan tutni ko'paytirishda kaysi bir usulni qo'llash kerak degan savol tugiladi. Odatda, tutchilikda har ikki usulni qullashga to'g'ri keladi. Kuplab tut niholi va kuchatlarini etishtirishda asosan urugdan kupaytirilib, kam hosil tutlarning serhosil navdor tutlarga aylantirishda esa vegetativ usullardan foydalaniladi. Tut daraxtining navli xususiyatini saqlash maqsadida payvandlash kalamcha va parxish usuli bilan ko'paytirish bir qancha afzalliklarga ega bulsada, lekin O'zbekistonda hozirgi vaqtgacha tutni urugidan ...