Islom dini

Islom Reja : Joxiliya Islom ta'limoti; Muhammad alayxis-salomning hayotlari; Islom maka davrida; Madina islom davlatining vujudga kelishi. Joxiliya. Bu so'z arab tilida (jaxula-bilmaslik) joxillik, bilimsislik, nodonlik manosini beradi. Joxiliya so'zi Arabistonning Islomdan oldingi davrila nisbatan ishlatiladi. Chunki bu davrda arablar orasida al-Vasaniyya - kupxudolik xukm surib, ular yakkaxudolikdan bexabar edilar. Bundan tashqari xalq orasida kizlarni tiriklayn kumish, mayxurlik va boshqa axloqiy buzukliklar keng yoyilgan bo'lib, Islom dini ularga chek kuydi. Arabiston yarim orolining Makka, Madina, Toif, Xaybar singari bir kancha eng muhim shaharlarini o'z ichiga olgan kismini kadimdan xijoz deb atashgan. Bu yarim orolning katta kismida islom vujudga kelguniga qadar kupxudolik xukm surardi. Arablarning eng qadimgi dinlari jumlasiga totemizm, fetishizm, animizm va o'tmish avlodlarga siginishni kiritish mumkin. Totemizmning yakkol dalili sifatida ko'p arab kabilalarining nomini keltirish kifoya; asad (arslon), kalb (it), bakr (butalok), salab (tulki), zib, (buri) va x.k. Arabistonda har xil xudolarning timsoli - sanamlar kachon paydo bo'lganligi haqida konkret tarixiy ma'lumotlar yuk. Xarkalay, but-sanamlarga siginish - dinning yangi bosqichi buldi. Eramizdan avvalgi VII asrdayok xar bir arab kabilasining o'z sanami bo'lgan. Ikki kabila urushidan sung, odatda, maglub kabila golib kabila sanamiga sigina boshlardi. Bazida golib kabila maklub kabilaning sanamini xam o'z sanami yoki sanamlari safiga kabul qilishi mumkin edi. Arabistonning turli erlarida muayyan sanamlarning karorgoxi mavjud bo'lib, ular ziyoratgoxlar isfatida malum edi. Makka Arabistonning diniy markaziga aylangach, u yerdagi Kaba sanamlarning panteoniga (tuplangan joyiga) aylanib koldi. Islom arafasida arablar orasida butparastlik shunchalik avjida ediki , xatto xar xonadonning o'z sanami bor edi, deyish mumkin. Safarga otlangan kishi bunday sanamni kuli bilan ishkab, sung yulga tushardi, safardan kaytgach esa, birinchi navbatda u yana sanamini silab-siypardi. Ibn al-Asirning uktirishicha, 630 qbkb Muhammad s.a.v. Makkani zabt etganlarida Kaba ichida 360 ta sanamni kurganlar va ularni sindirib tashlashni buyurganlar. Sanamlarning soni uchun bu rakam juda kata kurinadi, ammo muayyan sanam bir necha kabilada ehtirom qilingan bulsa, u kabaga shuncha nusxada qo'yilgan bo'lishi mumkin. Ibn al-Kalbiyning arab kupxudoligiga bagishlangan «Kitob al-asnom» asarida tilga olingan dastlabki 5 sanamning nomi (Vadd, Suvo, Yagus, Yauk, Nasr) Remhjylf xam zikr qilingan (Nux, 22-23-oyatlar). Ularning tasviri kupchilikka malum edi. Vadd - erkak kishi, Suvo - ayol kishi, Yagus - sher, Yauk - ot va nasr-burgut qiyofasida ifodalanar edi. Kuonda zikr qilingan eng qadimgi saamlar jumlasiga Manot, Allot va al-Uzza xam kiradi. Joxiliya arablarning tasavvurida bu uchala sanam xam ayol xudolar bo'lgan. Islom vujudga kelishi arafasida Janubiy Arabiston aholisini e'tiqodida katta yuz berdi. Arabiston yarim orolini janubida xam, Shimolida ...