Markaziy Osiyolik diniy mutafakkirlarining ma'naviy merosi

Markaziy Osiyolik diniy mutafakkirlarining ma'naviy merosi Reja: 1.Islom dining manbalarini o'rganishda Mavorounnahr olimlarining o'rni 2. Markaziy Osiyoda Islom dini madaniy-ma'naviy me'rosi 1. Islomning Markaziy Osiyoga tarqalishi tufayli bu yerda juda ko'p mahalliy islom olimlari - hadisshunos, Qur'on tavsifshunoslari va islom dini qonun qoidalari, yo'l-yo'riqlari bilan shug'illanuvchi yuzlab mashhur, Islom dunyosi tan olgan olimlar yetishib chiqdilar. Bular Islom dini borasida jahon faniga o'zlarining ulkan hissalarini qo'shib ketdilar. Ularning asarlari hozirgacha Islom dini hukmron yoki xalqi shu dini qabul qilgan davlatlardagi diniy madrasa va institutlarda asosiy qo'llanma sifatida o'qittirib kelinmoqda. Ular Markaziy Osiyo shuhratini musulmon dunyosi miqyosiga ko'targan mashhur olimlardir. Mumtoz (klassik) Islom davrida Buxoro, Samarqand, Marv, Urganch, Balx diniy va dunyoviy ilmlarning markaziga aylangan. Najmiddin Nasafiy Kitob al-qand fi-zikri ulamoi Samarqand asarida bu shaharda O'rta asrlarda yashagan ko'pdan-ko'p (mingdan ortiq)fiqh olimlari, hadis rivoyatlari va boshqa ko'p sohalarda qalam tebratgan ilm ahllari haqida mukammal ma'lumot beradi . birgina Samarqantda mingdan ortiq ijodkorlar faoliyat ko'rsatgan. Buxoroda ham bu davrda Samarqantdan kam ijodkor yashamagan. Bu madaniy va ma'naviy taraqqiyotimizning qay darajada sermahsul va yuksak bo'lganini ko'rsatib turibdi. Buxoro haqqoniy ravishda Xanafiya mazhabi va NAQSHbandiya ta'limotining butun Islom dunyosidagi yetakchi nazariy va uslubiy markaziga aylandi. Shosh, Termiz, Nasaf, Urganch, Xiva va yurtimizning boshqa shaharlarining ham Islom ta'limotida, madaniyati va ma'naviyatiga qo'shgan hissasi yetishtirib bergan allomalari beqiyosdir. Jug'rofik jihatdan o'rta asrlarda bizning mintaqamiz islom dunyosining chekkaroq hududi bo'lsada, ilmiy, madaniy va ma'naviy jihatdan uning eng qudratli markazlaridan biri edi. Bejiz bu davrda Samarqand yer yuzining sayqalidir, Buxoro islom dinining quvvatidirdegan naql paydo bo'lmagan. Markaziy Osiyoda Islom ta'limotini o'rganish hamda uni ijobiy yo'lda sarflagan 56ta alloma, 59ta mashhur fan arboblari, 25ta adib, shoir va tilshunoslar va 50dan ortiq hattodlar Islom ta'limotini, manbalarini o'rganishda o'zining katta hissalarini qo'shgan. Bu o'rinda Islom manbalarini o'rganishda o'zining buyuk xizmatlari bilan iz qoldirgan bir necha olimlarni aytish mumkin: Imom Al Buxoriy (810-870 Payg'ambar s.a.v) vafotlaridan keyin u zotning aytgan so'zlari (hadis) va sunnalari (hayot tarzlari va qolgan ishlari)ni to'plash, kitob shakliga keltirish VII asr oxiridan boshlanib, X asrga kelib butun Islom olami tan olgan oltita hadislar to'plami vujudga keldi. Bular asosan Markaziy Osiyolik muhaddislar Imom Buxoriy, Imom Muslimiy, Imom Termiziy, Imom Nasoiy, Imom Abu Dovud va Imom Mujjalar qalamiga mansub. Bular qatoriga yettinchi qilib Imom Doriniy Samarqandiyni ham qo'shadilar. Hadis olimlarining rahnamosi, alloma, imomlar imomi Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil ibn Ibrohim al-Buxoriydir. Imom al-Buxoriyning mashhur asarlari 15ta bo'lib, eng buyuk asari Al-Jomiy-as-Sahih bo'lib, bu kitob Sahih al-Buxoriy nomi bilan yuritiladi. Imom ...