Moniylik

Toshkent Islom Universiteti Islom tarixi va falsafasi fakulteti Dinshunoslik yo'nalishi 1-bosqich tolibi Hayitov Elbekning Dunyo dinlari tarixi fanidan tuzgan prezentatsiyasi Moniy hayoti va faoliyati Moniylik dinining asoschisi Suray Patik hisoblanadi.U 216-277 yillarda yashab o'tgan.Keyinchalik unga Moniy-''Ruh''laqabi berilga.Uning nomini arabiylashtirilgan to'la shakli 10-asr arab tarixchisi Ibn an Nadmning''Fihrist''kitobida moniy ibn Fattaq Bobak ibn Abi Barzom deb zikr etilgan. Moniyning ajdodlari Parfiya podsholari Arshakiylar xomadoniga qarindosh bo'lgan va o'z davrida Parfiyaga qaram Bobil yurtiga yuqori mansablardan biriga tayinlab yuborilgan.Moniyning mildiy 216-yilda(Arshakiylar podsholigi tygab,Sosoniylar hukmronligi boshlanishiga 10 yil qolgan bir paytda)Bobil yaqinidagi Mardinu qishlog'ida tug'ilganiga mana shuni sabab qilib ko'rsatiladi. Moniyning onasi Maryam yozma manbalarda xabar berilishicha,Parfiyada nufuzli Ashg'oniya urug'idan bo'lib,u ham ARSHAKIY podsholari xonadonidan bo'lgan.Moniyning bolalik yillari Bobilning shimoliy hududlarida,somiy tilli xalqlar orasida o'tgan.Ziyrak,qiziquvchan,ko'pincha o'z fikrlari og'ushida o'ychan yuruvchi Moniy yosh chog'ida otasining xizmati taqozosi bilan Bobil yaqinidagi Ktesifon (al-Madoin) shahriga ko'chib keladi. Moniyning ta'limoti Moniy targ'ib qilgan dinning asosi-nur va zulmt o'rtasidagi azliy kurash ta'limoti.Uning mazmun-mohiyati esa nurnung zulmat ustidan g'alaba qozonishiga ishonish g'oyasidir.Moniylikdagi nur va zulmat tushunchalari ezgulik va yovuzlik kabi ijtimoiy-axloqiy kategoriyalarning timsoli sifatida ifodalanadi. Moniylikning muqaddas kitoblari Ular Moniy tarafidan tuzilgan ''Shopurakon'',''Tirik Yevangeliye'', ''Pragmateyya'',''Kefalayya'' va boshqa kitoblardan iborat. Ularda yangi din ta'limoti asoslab berilgan. Shahar markazidagi majusiylar ibodatxonasi o'zining salobati,hashmati bilan bolani maftun etadi.Moniy qadimgi dinlarning qonun-qoidalari va mazhablarini yaxshi bilar,o'zi majusiylikka e'tiqod qilganu uchun ular ibodatxonasiga tez-tez borib turar edi.kunlardan birida ibodatxonaga kelgan Moniy ongiga sirli ilohiy tovush eshitiladi.Ibodatxonadagi turli diniy marosimlar yosh Moniy uchun o'z mazmunini yo'qotadi. Avvaliga u o'sha zamonda rasm bo'lgan gnostiklarning ''Mug'tasila''(yuvinuvchilar)nomli jamoasiga a'zo bo'ladi. ...