Yahudiylik dini

Yaxudiylik Yaxudiylik Milodiy yil hisobining birinchi asrlaridan boshlab Markaziy Osiyo shaharlari Samarkand, Buxorada o'zlarining milliy dinlari bo'lgan iudaizmga e'tiqod qiluvchi yahudiylar paydo bo'la boshadilar. Iudaizm milliy din sifatida miloddan oldingi ikkinchi ming yillikning oxirlarida vujudga kelgan. Qadimgi yaxudiylar va Arabiston yarim orolida yashagan qadimgi arablarning diniy qarashlari, shuningdek, Shumerliklar, Bobilliklar, Finikiyaliklar, Misrliklar va Old osiyolik boshqa xalqlarning asotirlari, rivoyatlari iudaizmning diniy poydevorlari bo'lib xizmat kildi. Bibliyaning boshqa qismlari esa (Qadimgi ahdga taalluqlisi) xudoning bevosita pand - nasihatlari ta'siri natijasida yahudiylarning boshqa turli payg'ambarlari tomonidan yozilgan emish. Biroq hamma dinlarning muqaddas kitoblari kabi Bibliya ham insoniyat tomonidan yaratilgandir. Odatda iudaizm shartli ravishda ikki davrga: qadimiy (quldorlik davri); milodning II asrigacha bo'lgan bu davrda Bibliyaning qadimiy ahd qismi yuzaga kelgan va XIX asrgacha davom etgan O'rta asr, feodal (Ravvin - talmud, an'anaviy) Davrlarga bo'linadi. Ana shu davrlarda diasporlarda (yun. Tarqoq, falastindan tashqaridagi yahudiy koloniyalarining nomi) Tavrotni Talqin va qayta talqin etish natijasida iudaizmning yangi bir muqaddas kitobi Talmud (qadimgi yahudiy tilda o'rganish) shakllangan, unda iudaizmning aqida va marosimlari batafsil yoritilgan. XVII asrning oxiri va XIX asrning boshlarida iudaizmda yangi bosqich - isloh qilingan iudaizm vujudga keladi. Bu davrlarda yangi burjua sharoitiga moslashish maqsadida aqidalarni yangilash va Talmudda belgilangan bir qator malum yo'l - yo'riqlardan, ibodatlardan voz kechishlar ro'y berdi. Hozirgi zamon iudaizmida isloh qilingan iudaizm bilan bir qatorda ortodoksal iduaizm ham mavjuddir. Ortodoksal iudaizm Isroilda alohida mavqega ega bo'lib, rasmiy davlat dini O'rta asr, feodal (Ravvin - talmud, an'anaviy) Davrlarga bo'linadi. Ana shu davrlarda diasporlarda (yun. Tarqoq, falastindan tashqaridagi yahudiy koloniyalarining nomi) Tavrotni Talqin va qayta talqin etish natijasida iudaizmning yangi bir muqaddas kitobi Talmud (qadimgi yahudiy tilda o'rganish) shakllangan, unda iudaizmning aqida va marosimlari batafsil yoritilgan. XVII va XIX asrlarning iudaizmda yangi bosqich - isloh qilingan iudaizm vujudga keladi. Bu davrlarda yangi burjua sharoitiga moslashish maqsadida aqidalarni yangilash va Talmudda belgilangan bir qator malum yo'l - yo'riqlardan, ibodatlardan voz kechishlar ro'y berdi. hisoblanadi. Bunga XX asrda vujudga kelgan konservativ yo'nalishdagi iudaizm, uning ideologlari iudaizm va sionizm ittifoqining tarafdorlaridir, shunindek bizning asrimizning 20 - 30 yillaridag'arbda rekonstruksionizm deb nom olgan, guyoki shaxsiy milliy mansubligini belgilaydigan iudaizm «yahudiylar revolyutsiyasidir» deb elon qilingan yangi yo'nalishlar ham kiradi. Markaziy Osiyoda yashayotgan yahudiy dindorlari orasida asosan ortodoksal shakldagi iudaizm mavjud va ular shartli ravishda etnik ko'rinishlar tartibiga muvofiq to'rt xil: Yevropalik, Buxoro, Gruziya, tog'li yoki tat yaxudiylarga bo'linadi. Yahudiylik Yahudiylik dunyoda keng tarqalgan dinlardan biridir. Shu kunda Isroilda 4,7 mln. (aholining 80 %), AQSHda 6 mln. ...