Dinshunoslik fanida zamonaviy tendensiyalar

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI ТOSHKENT IRRIGASIYA VA QISHLOQ XO'JALIGINI MEXANIZASIYALASH MUHANDISLIK INSTITUTI QOSHIDAGI INTERHAUS TASHKENT AKADEMIK LITSEYI DUNYO DINLARI TARIXI DINSHUNOSLIK FANIDA ZAMONAVIY TENDENSIYALAR. 1. Dinshunoslik fanining rivojlanish tarixi. 2. Din sotsiologiyasi, falsafasi, psixologiyasi, fenomenologiyasini o'rganish dagi yangi tendensiyalar. Dunyodagi barcha dinlar va ular bilan bog'liq jarayonlarni xolisona o'rganuvchi fan «Dinshunoslik» deb ataladi. Mazkur fanning sohalari juda ko'p bo'lib, ulardan biri «Dunyo dinlari tarixi»dir. Dinlarni o'rganish uzoq tarixga ega. Antik davrlardayoq insonlar din va uning mohiyati haqida fikr yuritganlar. Rim imperatori Konstantin I davrida (IV asr) xristian dini boshqa dinlar bilan bir mavqega ega bo'ldi. Keyinchalik Yevropada xristianlik dinining Rim imperiyasi tomonidan davlat dini sifatida e'tirof etilishi hamda cherkovning asta-sekin hokimiyatni qo'lga olishi natijasida ilm-fan ham xristianlik ta'siriga tushib qoldi. VII-VII asrlarda o'sha davrda mavjud dinlar haqida kichik risolalar paydo bo'lgan. VII-IX asrlarda esa dinlar tarixi va ta'limotlariga oid ilk kitoblar yaratildi. XIX asrga kelib Yevropa mintaqasida cherkovning ta'siri kamaydi. VII-VII asrlarda o'sha davrda mavjud dinlar haqida kichik risolalar paydo bo'lgan. VII-IX asrlarda esa dinlar tarixi va ta'limotlariga oid ilk kitoblar yaratildi. XIX asrga kelib Yevropa mintaqasida cherkovning ta'siri kamaydi. Natijada boshqa fanlar qatori dinshunoslik fani ham cherkov ta'siridan chiqa boshladi. Shu davrda Maks Myullerning «Qiyosiy mifologiya», «Dinlarning asosi va shakllanishiga oid ma'ruzalar» nomli asarlari nashrdan chiqdi. Keyinchalik Myuller mashhur Oksford universitetida dinlar tarixidan ma'ruzalar o'qigan va birinchi bo'lib «dinshunoslik» atamasini iste'molga kiritgan. Shu yo'sinda, dinshunoslik Parij, Bryussel va Rim universitetlarida fan sifatida o'qitila boshlangan. Sobiq Sovet Ittifoqi davrida dinshunoslik fani, asosan, dinlarni tanqid qilish va «eskilik sarqiti» ekanini isbotlash uchun o'rganildi. Islom olamida qiyosiy dinshunoslik sohasida ham salmoqli ishlar qilingan. Ulardan Abu Rayhon Beruniyning «Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar», Ibn Nadimning «Ko'rsatkich», Muhammad ibn Huzaylning «Majusiylik va ko'pxudolik kitobi», Abul- Abbos Ahmad ibn Muhammad Saraxsiyning «Sobiiylarning mazhablari vasfi haqida risola», Abu Zayd Balxiyning «Dinlar shariatlari kitobi» asarlarini sanab o'tish mumkin. Din sotsiologiyasi - din va jamiyat munosabatlari hamda shu munosabatlar ortidan kelib chiquvchi natijalarni o'rganuvchi dinshunoslik sohasi. U dinning davlat, xalq, oilaga nisbatan munosabatini, din sohasida yuzaga keluvchi ijtimoiy voqea-hodisalarni, turli diniy jamoalarning jamiyat bilan o'zaro munosabatlarini tadqiq qiladi. Din sotsiologiyasi ham ijtimoiy, ham diniy ilmlarga tayanadi. Din psixologiyasi - inson diniy hayotining psixologik jihatlarini o'rga nuvchi dinshunoslik sohasi. Din psixologiyasi shaxsning diniy tajribalarini va bu tajribaning turli ko'rinishlarini bayon qilishga harakat qiladi. Kishining diniy his, tushuncha va yashash tarzi din psixologiyasining asosiy mavzusidir. Din falsafasi - dinning mohiyati, insonning diniy haqiqatlar bilan bog'liqligini o'rganadigan soha. ...