Konfutsiylik dini

Konfutsiylik dini Reja: 1. KONFUTsIYNING hayotI 2. D. KONFUTsIYLIK DININING ShAKLLANIShIDAGI TARIXIY BOSQIChLAR: 3. G. KONFUTsIYLIKDA AXLOQIY ASOSLAR 4. V. KONFUTsIYLIKDA TANGRI TUShUNChASI 5. A. KONFUTsIYNING HAYoTI (Mil. Avv. 551-479) Xitoyda, hozirgi kunda yahudiylik, xristianlik va Islomdan tashqari rasmiy ko'rinishga ega bo'lgan uchta din mavjud. Xitoyliklar tilida San Kiao (Uch din) deb nomlanuvchi bu dinlar; Konfutsiylik, Daosizm va Buddizmlardir. Konfutsiylik va Daoizm mahalliy va milliy, Buddizm esa tashqaridan kirib kelganlik va umuminsoniy xususiyatga ega. Xitoyda yuqorida zikr qilingan dinlardan avval ajdodlar ruhiga cheksiz hurmat, osmon va tabiat tangrilariga sig'inish, kelajakdan xabar berish, muqaddas mavjudotlarga qurbonlik qilish va Shang-ti deb nomlanuvchi Ulug' Borliqqa e'tiqod qilish mavjud bo'lgan. Xitoy xalqi diniy ta'limotida ajdodlar madaniyati-merosi juda muhim o'rin tutadi. Xitoyliklarda Osmon O'g'li hisoblanuvchi imperator va oila raisi bo'lmish otaga nisbatan itoat va hurmat-ehtirom ko'rsatish odati mavjud. Xitoyliklar etiborida kishining uylanmasdan yoki ortidan bir farzand qoldirmasdan hayotdan o'tib ketishi katta gunoh va alamli azob, deb bilingan. Agar har qanday kimsa ortidan ajdodlar ruhiga sig'inib yashovchi bir farzand qoldirmas ekan, u manosiz va nursiz yashashga, hayotda hech qanday iz qoldirmasdan yashab o'tishga majburdir. Har bir oila, ajdodlar ruhini alohida bir himoyachi sifatida ko'radi va uyning sharqiy burchagida ular uchun xos joy ajratadi. Har bir uyda, ustida ajdodlarning nomlari yozilgan lavhlarni ko'rish mumkin. Oila boshlig'i uyning asosiy xonasi yoki ajdodlar uchun ajratilgan burchagida turgan lavhlar oldida ularga oziq-ovqat, nazr kabi narsalarni taqdim qiladi. Unashtirish, oila qurish kabi muhim ishlar mana shu yerda amalga oshiriladi. Hozirgi davrdagi ajdodlar madaniyati; lavhlar, janoza marosimi va qabr atrofida yig'ilib qolgan. Janoza marosimlariga juda ham qattiq etibor beriladi. Qabrlar bahorda supirilib, u erlarda qurbonliklar keltiriladi. (Bu narsa kuzda ham davom etadi). Qabrlar baraka keltirsin, degan maqsadda o'liklar dalalarga ko'miladi. Xitoyliklarda ajdodlar ruhiga hurmatdan tashqari, ularni birlashtiruvchi boshqa bir jihat Yin va Yang asosidir. Bu asoslar, Xitoyning diniy urf-odatlarida ham ko'zga tashlanadi. Yin salbiy, Yang esa ijobiy holatni ifodalaydi. Yer va osmon oralig'ida vujudga keluvchi har bir voqea-hodisa bu ikki asosning jarayon etishidan kelib chiqadi, degan e'tiqod mavjud. Yin va Yang asoslarini xitoyliklar yaxshi va yomon, nur va zulmat, issiq va sovuq, erkak va ayol, yer va osmon kabi misollarda ishlatadilar. Olamning bir nizomda bardavom bo'lishi uchun bu ikkisi juda ham muhim, deb bilinadi. Xitoyliklar aytishadiki: Barcha narsalar, shaxslar, ruhlar, tabiatdagi barcha moddiy va ma'naviy mavjudotlar borki; ikki kuchga va ikki xususiyatga egadirlar. Shunga Yang amalga oshiruvchi quvvat, ijobiy, asosiy va yuqori turuvchi bir kuch. Ying esa salbiy, amalga oshiriluvchi, qabul qiluvchi, ...