Sanoat ekologiyasi faniga kirish

Sanoat ekologiyasifaniga kirish. Ekologiya yunoncha so'z bo'lib, oykos-uy va logos-fan, ta'limot degan ma'nolarni anglatadi. Bu atamani 1866 yilda nemis biolog-darvinist olimi Ernest Gekkel Organizmlar marfologiyasining umumiy prinsiplari asarida izohlab bergan edi. E.Gekkel umumiy ekologiya ni tirik organizmlarning atrof-muhit bilan o'zaro aloqalarini va ta'sirini o'rganadigan fan deb, ta'riflagan edi. Umumiy ekologiya biologiya fanining bir bo'lagi bo'lsa-da, ammo botanika, zoologiya nisbatan yangi fan bo'lib, u XX asrning boshlarida rivojlana boshladi. Ekologiya tirik organizmlarning yashash sharoiti va ulariing o'zi yashab turgan muhit bilan o'zaro murakkab munosabatlari, hamda shu asosda vujudga keladigan qonuniyatlarni o'rganadi. Ya'ni tirik mavjudot va uning ma'lum hududiga mos keladigan muhitlaridan iborat tizimlar tabiatini tadqiq etadi. Bu esa ekologik tizimlar yoki ekotizimlar deb ataladi. Populyasiyalar, turlar, biosenozlar, biogeosenozlar va biosfera kabi tushunchalar ekologiya fanining asosiy tushunchalari va manbalari hisoblanadi. Shuning uchun umumiy ekologiya 4 bo'limga bo'lib o'rganiladi. Autekologiya Populyasiyalar ekologiyasi Sinekologiya Biosfera 1. Autekologiya (autos- yunoncha so'z bo'lib, o'zi degan ma'noni bildiradi) ayrim turlarning yashab turgan muhiti bilan o'zaro munosabatini, turlarning qanday muhitga ko'proq va uzviy moslashganini o'rganadi. 2.Populyasiyalar ekologiyasi (populyasion- fransuzcha so'z bo'lib, aholi degan ma'noni bildiradi) populyasiyalar tuzilmasi va dinamikasi. ma'lum sharoitda turli organizmlar sonining o'zgarishi (biomassa dinamikasi) sabablarini tekshiradi. 3. Sinekologiya (sin- yunoncha so'z bo'lib, birgalikda degan ma'noni bildiradi) biogeosenozning tuzilishi va xossalarini, ayrim o'simliklar va hayvonot turlarining o'zaro aloqalarini, hamda ularning tashqi muhit bilan munosabatini o'rganadi. 4. Ekotizmlarni tadqiq qilish va ularning rivojlanishi biosfera (yunoncha bios-hayot, sfera-shar) haqidagi ta'limotni vujudga keltirdi. Sayyoramizda tarqalgan organizmlar, ya'ni yer qobig'idagi barcha mavjudotlar tizimi biosfera deb ataladi. Atmosfera havosi, uning tarkibi va mohiyati. Atmosfera havosi tabiiy holda 78% azotdan, 21% kisloroddan, 0,9% argondan, 0,003% karbonat angidirid (СO2) gazidan va qolgan qismi inert gazlarning mexanik aralashmalaridan iboratdir. Atmosfera havosi yer sharini isib ketishidan va sovub ketishidan himoya qiladi, tirik organizmlar hayotida aloqa vositasi, ya'ni to'liq tarqatish vazifasini bajaradi. Inson tanasi asosan 4 elementlardan tarkib topgan: C, O2, H2 va N2 (ularning umumiy miqdori 96% ni tashkil etadi). Qolgan 3% ni kaliy, kalsiy, fosfor, oltingugurt elementlari va 1% ni esa boshqa elementlar tashkil etadi. O'simliklarda 45% uglerod, 42% kislorod, 6,5% vodorod, 1,5% azot mavjud bo'lib, qolgan 5% ni boshqa elementlar tashkil etadi. Tirik organizmlarning barchasi atmosfera havosi tarkibidagi kislorod bilan nafas olib, СO2 gazini havoga chiqaradi. O'simliklar esa, fotosintez jarayoniga SO2 gazi qabul qilib, O2 gazini havoga chiqaradi. Yer sharini o'rab olgan havo qatlami atmosfera deyiladi. Atmosfera tabiatning eng muhim elementlaridan biri bo'lib, tirik organizmlarning yashash joyidir. Atmosfera bo'lmaganda edi, yer shari kechalari ...