Atmosfera havosi va uning inson organizmiga ta'siri

Atmosfera havosi va uning inson organizmiga ta'siri. REJA: Atmosfera havosini inson hayoti uchun ahamiyati. Atmosfera havosining isisshini sabab va oqibatlari. O'zbekistonda atmosfera havosining ekologik holati. Qashqadaryo viloyatida atmosfera havosini ifloslantiruvchi manba'larni, ularni kishi organizmiga zararli ta'siri. Inson hayoti uchun atmosfera havosi eng muhim omil hisoblanadi. Kishi oziq-ovqatsiz 5 xaftadan ortiq, suvsiz o'rtacha bir xaftaga, havosiz 5 daqiqa yashashi mumkin. Shundan ham ko'rinib turibdiki, havo inson hayoti uchun benihoya katta ahamiyatga egadir. Chunki, kishi organizmida o'tadigan barcha fiziologik va biokimyoviy jarayonlar atmosfera havosidagi kislorod ishtirokida o'tadi. Shuning uchun ham kishi tirik ekan u doimo nafas olib turadi. Atmosfera havosini tarkibida o'rtacha 21% atrofida kislorod, 78,09% azot, 0,03% karbonat angidridi, qolgan qismini boshqa gazlar tashkil etadi. Atmosfera havosi bir necha yuz, ming yillardan buyon ham tabiiy ofatlar (vulqonlar, o'rmonlar yonishidan) hamda inson faoliyati tufayli ifloslantirib kelindi. Ayniqsa, XX asrning ikkinchi yarmidan keyin sayyoramizdagi barcha mamlakatlarda sanoat, transport vositalari va qishloq xo'jaligini tez suratlarda rivojlanishi, ulardan chiqqan har xil kimyoviy moddalar, chiqindilardan atmosfera havosini tarkibini o'zgartirib, uni ifloslantirdi. Shuningdek har kuni uchadigan yuzlab va minglab katta (Boing, TU) va kichik samolyotlar atmosfera havosini ifloslantirib turipti. Bundan tashqari, atmosfera havosining ifloslanishi urbanizasiya va demografik holatlarining kuchayishi orqali ham sodir bo'lmoqda. Mutaxassislarning hisob-kitobiga ko'ra keyingi yuz yil ichida inson faqat yonilg'i hisobiga havoga 400 mlrd. tonnadan ortiq is gazini chiqargan. Bundan tashqari sanoati, ayniqsa, kimyo sanoati rivojlangan mamlakatlarda oltingugurt, azot birikmalari va boshqa zaharli chiqindilar ko'p chiqarilib, havoni juda ifloslantirib yuborilgan. Bu moddalar havodagi suv tomchilari bilan reaksiyaga kirib kislotali yomg'ir sifatida yerga tushib, undagi barcha tirik organizmlarni, qadimgi yodgorliklarni yemirmoqda. Bunday hodisalar rivojlangan Yevropamamlakatlarida sodir bo'ldi. Atmosferada karbonat angidrid gazining ko'payib borishi oqibatida o'ziga xos issiqxonani vujudga keltirdi. Bu esa Yer havosining haroratini oshishi, muzliklarni erib, ko'p joylarda, ayniqsa, Yevropaning, Rossiyaning shimoliy qismida suv toshqinlarini yuzaga keltirmoqda. Har yili sayyoramizda ishlab chiqarish ehtiyojlari va yonish jarayonlari uchun 10 mlrd.tonnadan ortiq kislorod sarflanmoqda. Tabiatda kislorod miqdorini tiklovchi va ko'paytiruvchi yashil o'simliklar maydoni yildan-yilga kamayib bormoqda. Oqibatda kelajakda atmosferga kislorodning kamayishi xavfi tug'ilmoqda. O'zbekistonda keyingi 15 yil ichida atmosferaga sanoat chiqindilarini chiqarish 12 marta oshgan. So'nggi 15-20 yil ichida Respublikamizda ishlab chiqarish o'sgani sari atmosferaga atmosferaga zararli chiqindilarni chiqarish hajmi ancha oshdi. Ayniqsa, Toshkent, Fargona, Navoiy, Andijon, Chirchiq, Olmaliq, Muborak shaharlaridagi kimyoviy sanoat korxonalari atmosfera havosini ancha buzgan. Respublikamizda atmosfera havosiga chiqariladigan zaharli moddalar miqdori 1970 yilda 1,5 mln.tonna, 1976 yilda 1,6 mln.tonna, 1996 yilda 1,8 mln.tonnaga etdi. soha mutaxassislarining ma'lumotlariga qaraganda, har yili Respublikamiz ...