Atmosfera havosining ifloslanishiga avtotransport vositalarining ulushlari

Atmosfera havosining ifloslanishiga avtotransport vositalarining ulushlari Hayotimizning farovonligiga va iqtisodiyotning rivojlanishiga avtotransport vositalarining ahamiyati va o'rni nihoyatda kattadir. Ammo atmosfera havosining sun'iy ifloslanishida avtotransport vositalari birinchi o'rinni (40%) egallab turibdi. Maishiy-kommunal xo'jaligi va qishloq xo'jaligi ikkinchi o'rinda (26%), energetika tarmoqlari esa, uchinchi o'rinni (20%, ishlab chiqarishda 14%) egallab kelmoqda. Avtomobil, samolyot, kosmik kema, teplovoz, qishloq xo'jaligi mashinalari nihoyatda katta miqdorda kislorodni sarflab, atmosfera havosini is gazi, azot oksidi, uglevodorodlar, qo'rg'oshin birikmalari, chang va boshqa kanserogen moddalar bilan ifloslantirmoqda. AQSH da atmosfera havvosining ifloslanishida avtotransport vositalarining hissasi 60%ni, sanoat esa 17% ni tashkil yetadi. Sanoati rivojlangan bir qator shaharlarda (N'yu-York, Los-Anjelos, Tokio, Moskva va boshqa shaharlarda) avtmosfera havosida ifloslanishida sanoat 60%, taransport esa 13% hissa qo'shmoqda. Ba'zi ma'lumot.larning dalolat berishicha, SHatl kosmik kemasini orbitaga chikargan raketa atmosfera havosiga 300 t alyuminiy oksidini oq kukun shaklida chiqargan. yer sharining aholisiga nisbatan avtotrnsport vositalari 3-4 marotaba ko'proq kislorodni sarflaydi. Ishlab chiqariladigan yoqilg'i mahsulotlarining 12-25% ni avtotransport vositalari iste'mol qiladi. Transport vositalariga ishlatiladigan yoqilg'ining 90% ni benzin, kerosin, solyarka va boshqalar tashkil qiladi. YOqilg'i mahsulotlari tarkibida SO2 SN4 va NO2 gazlari mavjud. (2-jadval), ammo ularning miqdori yoqilg'i turiga bog'liqdir. 2-jadval Hozirgi paytda atmosfera havosiga chiqariladigan zaharli moddalarning umumiy miqdoridan 75-85% ni avtotransport vositalari hissasiga tug'ri kelmoqda. Agar dunyoda 1km masofada o'rtacha 5 ta avtotransport to'g'ri kelsa, hozirgi paytda bu raqam rivojlangan mamlakatlarda 700-800 taga teng bo'layapgi. Markaziy ko'chalarda SO2 gazining miqdori uning ruxsat etilgan chegaraviy konsentrasiyasi (RECHK) dan 5-10 baravar va hatto 30 baravar oshib ketayapti. SHuni alohida ta'kidlash kerakki, YAponiyada bir yilda 9,2 mln dona, AQSH da 6,8 mln dona va Janubiy Koreyada esa, 850 ming dona avtomobil ishlab chiqariladi. Bir km bir qatorli avtomobil yo'lini qurish uchun 56,3 ming t dizel yoqilg'isi, 4 qatorli yo'l qurish uchun 338 ming t va 1 km yo'lni ta'mirlash uchun 3,6-6,0 ming t yoqilg'i sarflanadi. Avtotransport vositalari 200 dan ortiq kanserogen moddalar bilan ataosfera havosini ifloslantirmoqda. yer sharida 400 mln donadan ziyodroq avtomobillar mavjud bo'lib, ular har yili atmosfera havosiga 300 mln t ga yaqin zaharli moddalarni ajratib chiqaradi. SHundan 200 mln t sini SO2, 50 mln t sini uglevodorodlar, 30 mln t sini azot oksidi, qolgan qismi esa gazlar, chang va qattiq chiqindilar tashkil yetadi. O'zbekiston Respublikasida transport vositalaridan ajralib chiqadigan chiqindilarning miqdori 50-70% ni tashkil etmoqda. Lekin shuni alohida ta'kidlash joizki, transport vositalaridan ajralib chiqadigan chiqindi manbalari 2 xil bo'ladi: 1. Ko'chmas CHiqindi manbalari. Masalan, mashina, traktor parklari, avtojamlanmalar va boshqa shunga o'xshash korxonalarda ...