Biosferada moddalar va energiyaning bioximik aylanma harakati

Biosferada moddalar va energiyaning bioximik aylanma harakati. RYeJA : 8.1. Biosferada moddalarning aylanma harakati 8.2. Industriyal ishlab chiqarish sxemasi 8.3. chiqindisiz texnologik jarayon yaratishning asosiy prinsiplari. 8.4. issiqlik elektrostansiyasi misolida chiqindisiz texnologik jarayonni hosil qilish. 8.1.Biosferada moddalarning aylanma harakati Moddalarning biotik aylanma harakati yopiq sistema shakliga bir necha milliard yillar davomidagi evolyutsion rivojlanish natijasida kelgandir. Moddalarning aylanma harakati quyidagi asosiy uch guruh mikroorganizmlar asosida amalga oshadi: 1) Produtsentlar (Ishlab chikaruvchilar) - yaoni avtotrof organiz,mlar, yaoni biosferadagi asosiy produtsent - bu yashil o'simliklardir 2) Konsumentlar (Isteomolchilar) - yaoni avtotrof organizmlar hisobiga yashovchi geterotrof organizmlar bir tarkibli konsumentlarga fitoplanktonlar bilan oziklanuvchi baozi bir baliklar kiradi. Ikki tartibli konsumentlarga esa yirtkich va parazit organizmlar kiradi 3) Redutsentlar (qayta tiklovchilar) - yaoni parchalanayotgan organizmlar bilan ozikalanuvchi hayvonlar. Ularga bakteriya va mikroorganizmlar kiradi. Biosferada moddalarni aylanma harakatini quyidagi sxematik ko'rinishda ifodalash mumkin. SO2 Noorganik asosli qattiq chiqindilar O2 Organik asosli qattiq chiqindilar Bu sxemadan shu narsa kurinib turibdiki, yashil o'simliklar produtsentlar quyosh energiyasi taosirida fotosintez gidratini amalga oshirishi hisobiga boshlang'ich tirik moddani va O2 hosil kiladilar. 6 SO2+6 N2O quyosh energiyasi S6N12O6+SO2 xlorofil organik biomassa hayvonlar (konsumentlar) esa o'simliklar va 02 ni isteomol qilib SO2 ni va organik asosli qattiq chiqindilarni hosil kiladilar. Ulgan hayvonlar va o'simliklarni xashoratlar, bakteriyalar parchalab, qayta parchalab mineral moddalar yoki oddiy organik birikmalarga aylantirib beradilar. Ular esa tuproqka tushganligi tufayli yana qaytadan o'simlik tomonidan isteomol kilinadilar (yaoni noorganik asosli qattiq chiqindilar produtsentlar uchun ug'it vazifasini utaydilar). Ushbu jarayonning uzluksiziligi, yopiqligi oxirgi moddalarning doimiy parchalanishi hisobiga taominlanadi. hozirgi zamon biosferasi organik dunyo va ulik tabiatning uzoq vaqt davomidagi evolyutsiyasining natijasidir. Biosferadagi ich jarayoni bizni uzining xom ashyodan tejamli foydalanishi, qayta ich ning yuqori takomilligi, hamda ich chiqindilarini shu sistemaning ichida hosil bo'lgan zaxoti yuqotilishi bilan ajablantiradi. alohida olingan populyatsiya - maxsus qo'shimcha mahsulot ich korxonasi hisoblanib, bir kancha chiqindilarni hosil qilib uzidan keyin koldiradi. Masalan: maolum tur daraxtlar populyatsiyasi yiliga uzidan barglar, kurigan shoxlar, ildiz va tunkalarni koldiradi. hayvonlar populyatsiyasi esa uzidan keyin kurigan yaylovlarni koldiradi. Shunday qilib, alohida olingan populyatsiyalar ich ga kodir bulsalar xam, lekin tuplanayotgan chiqindilarni qayta ishlashga kodir emasdirlar, lekin tuplanayotgan chiqindilarni qayta ishlashga kodir populyatsiyalar yig'indisigina chiqindilarni qayta ishlay oladilar. 8.2.Industrial ishlab chiqarish sxemasi Industrial ishlab chiqarish sxemasini kuyidagicha taoriflash mumkin Bu sxemadan shu narsa kurinib turibdiki, bunday ich geoximiyaviy jihatdan ochiq sistemani tashkil qiladi, yaoni unda bir tomondan tabiiy komponentlarning (ruda, kumir, neft, urmon, suv havo) uzluksiz yo'nalishda isteomol qilinishi, ikkinchi tomondan esa, ikki yo'nalishli: ...