Demografik jarayonlar

Demografik jarayonlar REJA: Qadimgi zamonda (Tosh davri) odamlarni yashash sharoitlari. Hozirgi zamonda odamlarni ko'payishi sabablari. Kelgusida aholini ko'payish oqibatlari. Ocharchilik va uning sabablari. Aholi migrasiyasini, uning salbiy va ijobiy tomonlari. Demografik jarayonlar va aholi salomatligi. Inson hayvonot dunyosidan ajralib chiqqandan hozirga qadar har xil muhit sharoitida hayot kechirgan. Tosh asarida kishilar uzoq yashay olmagan, ayniqsa, shimoliy mintaqada ovqatni yetishmasligi, xavfli yirik yirtqich hayvonlar, har xil yuqumli kasalliklar, noqulay iqlimiy sharoitlar ta'siridan jandertaleslarning o'rtacha yoshi xatto 30 yilga yetmagan. Amerikalik antropola tadqiqotchilarning fikricha bundan 1 mln. yil ilgari odamlar faqat Afrika kit'asida yashab, ularning soni 125 ming atrofida bo'lgan. Odamlar gorlarda yashab, olovdan foydalanishga o'tgach, ularning yashash sharoiti birmuncha yaxshilandi va ko'payishlariga imkon tug'ildi. Bundan taxminan 300 ming yil ilgari ularning soni 1 mln.ga etdi, tarqalish areali kengaya bordi. Odamlar Yevropaqit'asiga ham tarqala boshladilar. Poleolit davrida, bundan 25 ming yil ilgari odamlar jamoa bo'lib yashay boshlagach, ularning soni 3 mln. dan oshdi. Neolit davrida, oldin tabiatda uchragan ozuqalar bilan ovqatlanib kelgan kishilar utroq holda hayot kechira boshlab, o'zlariga uy qurishni o'rganganlar, yovvoyi hayvonlarni kulga o'rgatishni, o'simliklarni ekib madaniylashtira boshlaganlar. Bu ishlar ularning yashash sharoitini ancha yaxshiladi. Oqibatda eramizdan oldin odamlar soni 25-30 marta oshdi, xatto 250 mln.ga etdi. Shundan keyin, urushlar bo'lishiga har xil yuqumli kasalliklarni, ayniqsa, bolalar o'limini yuqori bo'lishiga qaramasdan aholini ko'payishi davom etdi. Yuqorida keltirilgan 250 mln. aholini ikki marta ko'payishi uchun, ya'ni 500 mln.ga etishi uchun o'n olti asr kerak bo'ldi. Sayyoramizda mavjud bo'lgan 500 mln. aholini ikki marta ko'payishi, ya'ni 1 mln.ga etishi 250 yil davomida (1850 y) sodir bo'ldi. XIX-XX asrlarda Amerika va Yevropamamlakatlarida sanoat ishlab chiqarishni tez sur'atlar bilan rivojlanib, u demografik portlashga olib keldi. 1930 yilda, ya'ni 80 yil ichida Yer yuzasidagi aholii ikki marta ko'payib, 2 mlrd.ga etdi, 1960 yilda ya'ni 30 yil ichida 3 mlrd.ga, 200 yilda esa 40 yil ichida 6 mlrd.dan oshdi. Shuni qayd qilish kerakki, 1830-1930 yillarda aholining o'sishi asosan Yevropa, Shimoliy Amerika mamlakatlarida sodir bo'ldi. Hozirgi kunlarda esa aholining o'sishi asosan rivojlanayotgan mamlakatlarda Janubiy Amerika va Osiyo mamlakatlarda kechayapti (sodir bo'layapti). Yevropamamlakatlarida 1930 yildan hozirga qadar aholining o'sishi 100 mln. tashkil etsa, Osiyo mamlakatlarida 1 mln.ga yetdi. Kelgusida sayyoramizda aholining sonini o'zgarishi haqida har xil tadqiqotchilar har xil fikr bildirmoqdalar. Ba'zi tadqiqotchilar hozirgi davrdagi aholining kuchayishi davom etishini bashorat qilyaptilar. Bunga aos qilib hozirgi zamonda sanitariya va gigiyena hamda meditsinaning rivojlanishi, ko'p mamlakatlarda aholini oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta'minlanishini yaxshilana borishini aytmoqdalar. Ularning fikricha 2050 ...