Ekologik omillar va ularni tasniflash

Ekologik omillar va ularni tasniflash. Reja: Atrof muhitning abiotik omillari. Biotik omillar. Tolerantlik chegaralari xususidagi qarashlar. Ekologiya makoni to'g'risida tushuncha. Ekalogik omillar bu tirik organizmlarga, juda bo'lmasa ularning alohida rivojlanish davrining birida bevsita yoki bavosita ta'sir o'tkazishiga qodir bo'lgan istalgan muhit sharoitidir. Har bir organizm bog'liq bo'lgan muhitning ekologik omillari 2 turkumga bo'linadi. 1. Jonsiz (abiotik) tabiat omillari. 2.Jonli (biotik) tabiat omillar Atrof muhitning abiotik omillari. Atrof muhitning abiotik omillari iqlimiy va tuproq-zamin omillaridan iboratdir Asosiy iqlimiy omillar quyidagilardan: 1 Quyoshning bo'shliqqa elektromagnit to'lqinlari ko'rinishda tarqaluvi nurli ekergiyasi. Quyosh radiasiyasi energiyasining 99 % ga yaqini 0,17-4 mkM uzunlikka ega bo'lgan to'lqinli nurlar tashkil etadi, shuningdek 48 % to'liq uzunligi 0.4-0,76 mkM bo'lgan spektrning ko'rinadigan qismiga. 45 % infraqizil (to'lqin uzunligi 0,75 mkM dan 10-3 mkM gacha) va 7% ga yaqin ultrabinafsha nurlaridir. 2 Yer sathining nurli energiyasi va nur oqimining davomligi hamda jadalligi bilan belgilanuvchi eritganligi. 3.Atmosfera havosining suv bug'lariga to'yinishi bilan bog'liq namligi 4 Atmosferaning gaz tarkibi. 5. Yer sathi harorati. 6.Havo massasi harakati (shamol) 7. Atmosfera bosimi Biotik omillar (jonli muhit omillari). Bir organizm hayot faoliyatining boshqalariga ta'siri majmui biotik omillar deyiladi. Hayvonlar o'simliklar, mikroogranizmlarningo'rtasidagi o'zaro munosabatlar g'oyatda xilma-xildir. Har qanday o'simlik turkumi muhitnimg biotik tavsiflari majmuiga ta'sir ko'rsatadi. Sahro joydagi biotk sharoitlardan o'rmon massivi o'ramidagi abiotik sharoitlarning o'ziga xos xususiyatlari qanchalar farq qilishi ma'lumdir. Tirik organizmlarning o'zaro ta'siri ularning bir-biriga nisbatan reaksiya nuqtai nazaridan turkumlanadi. Jumladan: gemoton reaksiyalari ajratib ko'rsatiladi. Reaksiyalar degandda esa bir xil turdagi zotlarning o'zaro ta'siri (masalan, ozuqa joyini muhofazalash) va bir xil turlarning mustaqil yashovchilari o'rtasidagi koalisiyalar tushiniladi. Hayvonlar o'rtasidagi munosabatning eng keng tarqalgan - vaxshiylik, ya'ni bir tur ikkinchisini bevosita taqib etadi v eb kuyadi. O'zaro munosabatlarning boshqa turi - turli shakllardagi tekinxo'rlikdir. Tekinxo'r organizm doimiy ravishda boshqa hayvonning tanasi va tanasi ichida yashaydi. U ho'jayin deb ataladi. Hayvonlar gel'mintlari tekinko'r xasharotlar (bit, burga, kanalar) ba'zilari juda oddiy bo'ladi, odam va hayvonlarda havfli kasalliklarni tug'diruvchi vaxshiylardir. Osimliklar va hayvonlar o'rtasidagi munosabat yana ham murakkab va xilma-xil bo'lishi mumkin. Ba'zi bir hayvonlar o'simliklarga nisbatan changlatuvchi urug'lar, shuningdek kasalliklarni tashuvchi sifatida bo'lishi mumkin, o'simliklar esa hayvonlar uchun begona xizmatini o'tashi mumkin. Tolerantlik chegaralari xususidagi qarashlar. 1840 yilda agrokimyoga asos solganlardan biri Yu.Libix o'simliklarning mineral bilan oziqlanishi nazariyasini olg'a surdi. U o'simlikning rivojlanishi faqat organizm uchun yetarli miqdorda bo'lgan kimyoviy element yoki parrandalargagina bog'liq bo'lmasdan, balki rivojlanish uchun yetishmaydigan moddalarga bog'liq ekaligini anikladi. Masalan, suv yoki azotning ortiqcha bo'lishi odatda tuproqda juda kam miqdorda bo'ladigan ...