Atrof - muhit ekologik omillari va ularning o'zaro ta'siri xususiyatlari

REJA: Yashash muhiti deb tabiatning bir -biriga ta'sir qiluvchi tirik mavjudotlar bilan qoplangan qismiga aytiladi. Yashash sharoiti hayot uchun kerakli omillar yig'indisidan iborat bo'lib, bularsiz organizmlar yashay olmaydi. Muhit elementlarining turlar moslashish reaksiyasini chaqiruvchi faktorlari ekologik omillar deyiladi. Sun'iy muhit - inson tomonidan yaratilgan bo'lib bunda insonning mehnat mahsuli yotadi. Tabiiy va sun'iy muhitlar bir- biri bilan chambarchas bog'liq. Ularni bog'liqligini ekologik muhit tushunchasi ifodalaydi. Tabiy muhit Ekologik omillarning quyidagi guruhlari ajratiladi: 1. Аbiotik omillаr. 2. Biotik omillar 3.Antropogen omillar Abiotik omillar, muhitning abiotik omillari (yun. a - inkor qo'shimchasi va bios - hayot) - muhitning tirik organizmlarga ta'sir etuvchi noorganik omillari. a) iqlim omillari- yorug'lik, harorat, namlik; b) edafik omillar-tuproqning mexanik va kimyoviy tarkibi, uning fizik xususiyatlari; v) orografik omillar-relef sharoitlari g) Kimyoviy omillar Havoning gazli tarkibi, suvning tuz tarkibi, tuproq eritmalarining tarkibi va kislotaligi YORUG'LIKNING TIRIK ORGANIZMLAR HAYOTIDAGI AHAMIYATI NAMLIK OMILINING TIRIK ORGANIZMLAR HAYOTIDAGI AHAMIYATI Organizmlarning suvga bo'lgan talabi, har xil namlik sharoitlarda yashashi hamda moslashishlariga ko'ra to'rt asosiy guruhga ajratiladi: Suvda yashovchi (o'simliklar-gidrofitlar, hayvonlar-gidrofillar). Ortiqcha namlikda yashovchilar (gigrofitlar, gigrofillar). O'rtacha namlikda yashovchi (mezofitlar, mezofillar). Qurg'oqchil sharoitda yashovchilar (kserofitlar, kserofillar). Barcha o'simliklar suv bilan ta'minlanishi yoki namlik sharoitiga moslanishiga ko'ra 5 ta Gidatofitlar - hayoti doimo suvda o'tuvchi bu guruhga asosan suv o'tlar kiradi. Gidrofitlar -Suv nilufarlari, g'ichchak, nayzabarg, o'qbarg Gigrofitlar -Ular daryo va ko'l bo'ylari, botqoqliklarda, sernam o'rmonlar o'simliklardir. Mezofitlar -ularga ko'pchilik madaniy va yovvoyi holdagi o'simliklar kiradi. Kserofitlar -Dasht, cho'l va chala cho'l zonalarida keng tarqalgan bu o'simliklar o'z navbatida 2 guruhga ajratiladi: sklerofitlar va sukkulentlar. Harorat omili Antropogen omillar-Inson xo'jalik faoliyatiga ta'siri O'simliklar va hayvonlarda moslanish. Morfologik moslashishlarga suv muhitida gidrobiontlarning suv qarshiligini kesib yurishiga mos tana tuzulishi, shuningdek, plankton organizmlarning suvda moslashgan holda yashashi kabilarni o'simliklar dunyosida esa cho'l sharoitida minimum suv sarflashga moslashish sifatida barglarning reduktsiya-lanishi yoki butunlay bo'lmasligi, ildizlarining chuqur kirib borishi kabilarni ko'rsatish mumkin. Fiziologik moslanishlarga hayvonlarda ozuqa tarkibiga ko'ra, ovqat hazm qilish sistemasida fermentlarning ma'lum turlarining uchrashi yoki cho'lda yashovchi hayvonlarning suvga bo'lgan ehtiyojini qondirish uchun yog'larning biokimyoviy oksidlanishidan foydalanishi kabilar misol bo'ladi. O'simliklarda kechadigan fotosintez va boshqa biokimyoviy jarayonlar atmosferadagi gazlar tarkibiga bog'liqdir. Biokimyoviy moslanish yog'larning biokimyoviy oksidlanishidan foydalanishi kabilar misol bo'ladi. O'simliklarda kechadigan fotosintez va boshqa biokimyoviy jarayonlar atmosferadagi gazlar tarkibiga bog'liqdir. Hulqiy yoki etologik moslanishlar hayvonlar uchun xos bo'lib, turli shakllarda namoyon bo'ladi. Masalan, tashqi muhit bilan hayvon tanasi o'rtasida normal issiqlik almashinuvi uchun in qurish boshpana topish), qulay haroratli joyni izlab topishi, qushlar va sutemizuvchilarda sutkalik ...